Γραμμοχώρια: η τιμωρία της μνήμης

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Νεότητας του Δήμου Νεστορίου Καστοριάς η ετήσια θεματική εκδήλωση της ΕΔΙΑ (1940-΄74) Κ-Δ Μακεδονίας, για τον εμφύλιο πόλεμο με θέμα «Γραμμοχώρια, ο εμφύλιος πόλεμος και

ο ολοκληρωτικός αφανισμός τους».

 Ο Γιάννης  Παπαγρηγορίου, ανοίγοντας την εκδήλωση εκ μέρους του Δ.Σ της  ΕΔΙΑ, τόνισε: «Δεν ξέρουμε ακόμη ποιος νοσηρός εγκέφαλος, ελληνικός ή αμερικάνικος συνέλαβε την ιδέα του τέλειου αφανισμού των Γραμμοχωρίων και το σβήσιμό τους  κυριολεκτικά από το χάρτη. Δεν ξέρουμε με ποια κριτήρια θεωρήθηκε  η ύπαρξη αυτών των πέντε χωριών ως απειλή για την ασφάλεια των νικητών και του ελληνικού κράτους  μετά τον εμφύλιο και αποφασίστηκε το ξεκλήρισμα τους.   Ξέρουμε ότι αυτή η πρακτική συνεχίστηκε  σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από τους Αμερικανούς στο Βιετνάμ, ξέρουμε ότι είχαν προηγηθεί οι Ρωμαίοι με τον εξανδραποδισμό και το ξεθεμελίωμα πόλεων και ξέρουμε ότι αυτή η περίπτωση των γραμμοχωρίων  είναι μοναδική στην Ελλάδα». Ο  εμφύλιος πόλεμος  δεν έκλεψε μόνο ζωές και ολόκληρα χωριά αλλά και τη μνήμη ενός λαού».   

Στη συνέχεια ο πρόεδρος της ΕΔΙΑ (1940-΄74) Κ-Δ Μακεδονίας, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης κατά τον χαιρετισμό τόνισε μεταξύ άλλων το ριζοσπαστικό-κινηματικό ρόλο της «προφορικής ιστορίας» ως «φωνή των αφανών», των πραγματικών δημιουργών της ιστορίας και στην ανάγκη να γραφούν οι «λευκές σελίδες της ιστορίας», που δεν περιλαμβάνονται στο «επίσημο-ηγεμονικό αφήγημα», και κατέληξε: «Καθώς τις τελευταίες ιδιαίτερα δεκαετίες διευρύνεται το χάσμα ανάμεσα στις επίσημες, τις συλλογικές, τις συχνά τραυματικές προσωπικές μνήμες παράλληλα με τη μελέτη της ιστορίας έγινε και η μνήμη ιστορικός τόπος και θέμα διεπιστημονικών μελετών. Η συντήρηση των εθνικών μύθων και ταμπού, η άρνηση να αντιμετωπίσει κανείς με ειλικρίνεια τη σκοτεινή πλευρά της δικής του ιστορίας, στο όνομα της «εθνικής συνοχής» και της «επούλωσης των πληγών», επιτείνουν τον ιστορικό αναλφαβητισμό, ιδιαίτερα της νέας γενιάς που, καθώς δίνει τη μάχη της για το μέλλον, είναι υποχρεωμένη να «πατάει» στο έδαφος της ιστορικής αλήθειας για το παρελθόν. «Α, φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά» (Μ. Αναγνωστάκης).

    Ακολούθησαν οι εισηγήσεις των  Ραϋμόνδου Αλβανού και Νίκο Θεοδοσίου  με τίτλο   αντίστοιχα «Τα γραμμοχώρια της Καστοριάς στον σύντομο εικοστό αιώνα» και «Το αόρατο χωριό- οδοιπορικό στις δολοφονημένες μνήμες».  Στο δεύτερο μέρος της εκδήλωσης προβλήθηκε η ταινία του Ν. Θεοδοσίου «Περιμένοντας τη Ρόζα».  

   Στην εκδήλωση συμμετείχαν οι παλιοί αντάρτες του ΔΣΕ Μότσιος Γιάννης, Μότσιος Νίκος και η κα Κατίνα Λατίφη-Τέντα, κάτοικοι των Γραμμοχωρίων που επέστρεψαν και αγωνίζονται τώρα  να αναστήσουν τα χωριά τους,  ο αντιδήμαρχος του δήμου Νεστορίου Μπαμπούλης Δ., μέλη των νομαρχιακών επιτροπών του ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ από τις γύρω περιοχές, ο τέως πρόεδρος της Βουλής Φ. Πετσάλνικος   και πολλοί φιλίστορες που χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται  και ενισχύουν τις εκδηλώσεις της  ΕΔΙΑ (1940-΄74) Κ-Δ Μακεδονίας.

   Τη δεύτερη ημέρα πραγματοποιήθηκε επίσκεψη σε ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά Γραμμοχώρια ή Γιαννοχώρια, όπως αλλιώς  αποκαλούνται, το Γλυκονέρι, από το οποίο δεν σώθηκε ούτε καν η εκκλησία του, όπως στα άλλα τέσσερα χωριά. Υπάρχουν δύο μόνο κτίσματα:  ένας ξενώνας στα θεμέλια του πρώην σχολείου, που κατασκεύασαν οι κάτοικοι για να έχουν κάπου να μένουν,  όταν έρχονται στο χωριό, και ένα σπίτι.  Τα ερείπια του χωριού έχουν σκεπαστεί από χώματα και  χόρτα, ενώ η μνήμη παραμένει «σαν ένα καρβουνάκι στις στάχτες που περιμένει ένα φύσημα για να φουντώσει, σαν την εκδήλωση της ΕΔΙΑ», όπως μας είπαν οι καταγόμενοι από το Γλυκονέρι που ετοίμασαν μια θερμή φιλοξενία στους επισκέπτες.   

       Σε αυτή την επίσκεψη δόθηκε επίσης η ευκαιρία για την καταγραφή προσωπικών μαρτυριών των κατοίκων για την ιστορία του τόπου τους. Το Γλυκονέρι που οι κάτοικοι του αποκαλούνταν κατσαούνηδες, κατατάσσεται σύμφωνα με τον Γιώργη Γιαννούλη, το διοικητή  του αρχηγείου του Γράμμου του ΔΣΕ, στην πρώτη θέση από τα χωριά του Γράμμου  στην προσφορά τους για τον  αγώνα. Οι περισσότεροι κάτοικοι του κατατάχτηκαν στο ΔΣΕ και το 1/3 σκοτώθηκε.

      Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με επίσκεψη σε μία από τις ομορφότερες  τοποθεσίες του Γράμμου, τα  «Λιβάδια Κοτύλης»,  ένα από τα κρησφύγετα  των ανταρτών, όπου δημιουργήθηκε  και το «πάρκο εθνικής συμφιλίωσης».

        Πρέπει να σημειωθεί ότι η εκδήλωση ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του προέδρου και αντιπροέδρου της ΕΔΙΑ 1940-’74, Νίκου Καλογερόπουλου και Γιάννη Τριάρχου, αγωνιστών της Αντιφασιστικής και Αντιδικτατορικής Αντίστασης αντίστοιχα, που έφυγαν πρόσφατα από τη ζωή.