Επισημάνσεις για το ντοκιμαντέρ 1912-2012 Δυτική Μακεδονία

 Γράφει ο δικηγόρος Ευάγγελος Ιωαννίδης

Παρακολούθησα στο WEST το επετειακό ντοκιμαντέρ 1912-2012 Δυτική Μακεδονία. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι άξιες συγχαρητηρίων πάντα, γιατί αναδεικνύουν την τοπική ιστορία μας και την κάνουν κτήμα των νέων γενεών. Ειδικότερα θερμά συγχαρητήρια

και στον τοπικό σταθμό για το ειλικρινές ενδιαφέρον του για την τοπική ιστορία. Τιμούν τον ρόλο των μέσων ενημέρωσης τέτοιες αξιόλογες προσπάθειες. Παρά όμως τα πολλά θετικά σημεία και την εξαιρετική παρουσίαση ειδικά του ρόλου των συνταγμάτων της Φλώρινας και του Αμυνταίου στον πόλεμο του 1940, παρατήρησα λίγα λανθασμένα σημεία στην αφήγηση άλλων γεγονότων και θέλοντας, να συμβάλω στην έρευνα τα επισημαίνω, για αποφυγή ιστορικών παρεξηγήσεων.

Είδα λοιπόν, ότι πρώτα απ όλα η αναφορά στα γεγονότα του ατυχήματος της Ε μεραρχίας στο Αμύνταιο δεν ήταν σωστή. Αναφέρθηκε λανθασμένα, ότι το μικρό τουρκικό τμήμα, που βρέθηκε στα μετόπισθεν του ελληνικού στρατού τα χαράματα της 24 Οκτωβρίου 1912 και προκάλεσε τον πανικό και την διαλυτική υποχώρηση της Ε μεραρχίας, ήταν άτακτοι Τούρκοι κονιάροι κάτοικοι της περιοχής. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Το μικρό τουρκικό τμήμα ήταν η πολυβολαρχία του 49^ου συντάγματος πεζικού της 17^ης μεραρχίας του τουρκικού στρατού. Το βράδυ της 23/10/1912  ένας Τουρκαλβανός υπολοχαγός από τα Ιωάννινα ο Εσσάτ ζήτησε την άδεια από τον αρχηγό των τουρκικών δυνάμεων Τζαβίτ Πασά, να διενεργήσει επιχείρηση παράτολμη κατά των νώτων της 5^ης μεραρχίας με δύναμη λίγων ανδρών και 4 πολυβόλα. Όμως για την καταστροφή, που ακολούθησε, δεν φταίει μόνο η τολμηρή ιδέα του Εσσάτ, ούτε η ανευθυνότητα του διοικητή του ελληνικού τάγματος, ο οποίος δεν πήρε μέτρα ασφαλείας αν και προειδοποιήθηκε τότε από τις προφυλακές. Μια τέτοια ενέργεια δεν θα μπορούσε, να επιτύχει, αν δεν υπήρχαν οι κατάλληλοι οδηγοί. Πράγματι ένας μπέης των χωριών Ροδώνα - Φανού ο περιβόητος Ισίν Χασάν αναλαμβάνει, να συμμετάσχει στην αποστολή και να βρει τρόπο, να καθοδηγήσει το μικρό τουρκικό τμήμα στα νώτα του ελληνικού στρατού μέσα από τον βάλτο της περιοχής. Για τον σκοπό αυτό λοιπόν βρήκε έναν οδηγό, που δούλευε ως εργάτης στα χωράφια του και καταγόταν από το χωριό Πεδινό. Ο οδηγός αυτός δεν ήταν άλλος από τον διαβόητο κομιτατζή της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα τον επονομαζόμενο από τους Τούρκους Καρά Κομίτ ( Μαύρος κομιτατζής). Δέχτηκε λοιπόν την πρόταση του Ισίν Χασαν και καθοδήγησαν μαζί τους Τούρκους, περνώντας τους μέσα από στεγνά μονοπάτια του βάλτου αλλά και όπου χρειαζόταν, χρησιμοποιώντας βάρκες. Τον βάλτο τον γνώριζε καλά από τα γεγονότα της περιόδου 1903-1908. Με αυτόν τον τρόπο ενεργεί ως νέος Εφιάλτης και συνεργάζεται με αυτούς, που παλαιότερα ακόμη και ο ίδιος είχε πολεμήσει.  Το τμήμα λοιπόν του Εσσάτ, που προκάλεσε τον πανικό και το ατύχημα της Ε Μεραρχίας, ήταν η πολυβολαρχία του 49^ου συντάγματος πεζικού της 17^ης μεραρχίας του τουρκικού στρατού. Το τμήμα αυτό  βρέθηκε ανενόχλητο Βόρεια της περιοχής ερείπια Νέας Κόμης στις 6 και 30 το πρωί της 24 Οκτ. κοντά στο ύψωμα 640, τον λόφο του αίματος και σε μικρή απόσταση από τις θέσεις του εκεί εγκατεστημένου λόχου μηχανικού της 5^ης μεραρχίας.

 Επίσης αναφέρθηκε λανθασμένα πάλι, ότι κατά τα γεγονότα του Α παγκοσμίου πολέμου τον Αύγουστο του 1916 οι Βούλγαροι, οι οποίοι κατέλαβαν την Φλώρινα για λίγες εβδομάδες έφθασαν μόνο ως τα ορεινά πρόθυρα του Αμυνταίου. Η ιστορική αλήθεια είναι, ότι οι Βούλγαροι έφτασαν και κατέλαβαν και την περιοχή Ξινού Νερού –Αμυνταίου και έφτασαν ως την Άρνισσα Πέλλας,  οπότε και άρχισε η απώθηση τους από δυνάμεις της Αντάντ. Τελικώς Ρώσοι και Γάλλοι απελευθερώνουν από τους Βουλγάρους και την περιοχή Αμυνταιου- Ξινου Νερου όπως και την Φλώρινα. Κρατάνε οι σύμμαχοι τη γραμμή του Καϊμάκτσαλάν σαν κύρια γραμμή μετώπου και δυτικά οι Γάλλοι με του Ρώσους οδεύουν προς Φλώρινα, εκδιώκοντας  τους Βούλγαρους. Mάλιστα υπάρχουν και φωτογραφίες του Ξινού Νερού με αιχμαλώτους Βούλγαρους και Γερμανούς στο χωριό όπως και φωτογραφίες από τις καταστροφές, που έκαναν οι παραπάνω αποχωρώντας από την περιοχή Ξινού Νερού. Οι Βούλγαροι επίσης  λίγο βορειότερα στον ποταμό Εριγώνα, είχαν  σειρές χαρακωμάτων καλά οργανωμένων, οι οποίες δύσκολα μπορούσαν, να σπάσουν.  Ο επί κεφαλής της συμμαχικής δύναμης της Αντάντ στην περιοχή επιχειρήσεων  Φλώρινας, ο οποίος ήρθε και στο Ξινό Νερό, ο Γάλλος στρατηγός Κορντονιέ, διέταξε την κατά μέτωπο επίθεση χωρίς όμως επαρκή υποστήριξη του πυροβολικού, με αποτέλεσμα να γίνουν φονικές μάχες, στη γραμμή Φλώρινας- Μοναστηρίου - Εριγώνα,  που στοίχισαν τη ζωή σε 2.000 συμμάχους και για αυτόν τον λόγο αντικαταστάθηκε.

Τέλος ακούστηκε στο ντοκιμαντέρ  ότι δήθεν εξ αρχής ο διάδοχος Κωνσταντίνος το 1912  ήταν αποφασισμένος, να προχωρήσει προς Θεσσαλονίκη και δεν υπήρχε καμία διχογνωμία μεταξύ Κωνσταντίνου και Βενιζέλου πράγμα, που δεν ισχύει. Ο Κωνσταντίνος έχοντας και την στήριξη των Γερμανών επιθυμούσε, να απελευθερώσει πρώτα το Μοναστήρι και αυτό ήταν ο κύριος στόχος του, λογω και της μεγάλης εμπορικής ελληνικής παροικίας εκεί. Αυτό μάλιστα, ναι μεν δεν αποτελεί το κυρίως γεγονός του εθνικού διχασμού, αλλά είναι η απαρχή των έντονων διαφωνιών και της κόντρας των δύο αντρών, για αυτό και μπορεί, να θεωρηθούν αυτά τα γεγονότα,  ως το προμήνυμα και οι πρώτες σπίθες  του μετέπειτα εθνικού διχασμού, που οφειλόταν και στην κόντρα των δύο ηγετών, η οποία αδιαμφισβήτητα είχε ξεκινήσει από το 1912 και δεν εκδηλώθηκε απρόοπτα το 1915. Αυτό το γνωρίζουν και οι πέτρες στην χώρα μας και δεν επιτρέπεται, να το αποκρύβει κανείς. Βεβαίως μια βασική αιτία του διχασμού ήταν και η διάσταση απόψεων των δύο αντρών το 1915, για το αν θα συμμετάσχει η χώρα στον Α παγκόσμιο πόλεμο, σε συνδυασμό με την κόντρα τους, η οποία ξεκίνησε από το 1912. Προχωρώ σε αυτές τις επισημάνσεις, γιατί καλό είναι, να είμαστε ακριβείς, όσο γίνεται και να διορθώνουμε τυχόν λάθη, που είναι ούτως η άλλως κατανοητά σε μία έρευνα με καλή πρόθεση και για να μην εξάγονται λανθασμένα συμπεράσματα. Άλλωστε θέλω, να ελπίζω και να εκτιμώ, ότι και οι συντελεστές του καλού αυτού ντοκιμαντέρ θα συμφωνούν με την άποψη μου, ότι την ιστορία πρέπει, να την αποδίδεις με την κατά το δυνατόν μετά από τόσα χρόνια ακρίβεια χωρίς, να χαϊδεύεις αυτιά.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ 

ΑΜΥΝΤΑΙΟ

ΦΛΩΡΙΝΑΣ

Ε μεραρχιας 84

Παραθέτω αυτούσια τα τηλεγραφήματα μεταξύ Κωνσταντίνου και Βενιζέλου, τα οποία ανέφερε ο ίδιος ο Βενιζέλος στην βουλή το 1917, για να καταλάβετε μόνοι σας τα γεγονότα. Τα τηλεγραφήματα δεν ανευρέθηκαν την δεκαετία του ¨30, διοτι μεσολάβησαν ανώμαλες περίοδοι και η πρώτη έρευνα έγινε 20 χρόνια μετά τους βαλκανικούς, οπότε καταλαβαίνετε... Επίσης είναι καλό, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο Εθνος ο κ Τ. Κατσιμάρδος,  να έχουμε πάντα υπόψη μας πως:<< Η πρώτη επίσημη πολεμική έκθεση για τους Βαλκανικούς Πολέμους (συντάχθηκε με καθυστέρηση είκοσι ετών το 1932!) και δεν αφήνει κανένα περιθώριο για αμφισβητήσεις και διαφορετικές πολεμικές αφηγήσεις. Το συμπέρασμά της, βασισμένο στα αρχεία, ήταν ότι ο Κωνσταντίνος και το επιτελείο του ήταν αποφασισμένοι να προχωρήσουν προς το Μοναστήρι. Αργότερα (το 1939) η έκθεση θα «διορθωθεί» στο σημείο αυτό και το συμπέρασμα θα θολώσει...>>

 Απλώς εγώ να προσθέσω, πως το 1939 έχουμε την δικτατορία του Μεταξά, ο οποίος ήταν στο βασικό επιτελείο του διαδόχου τότε Κωνσταντίνου το 1912, οπότε καταλαβαίνετε,  πώς θολώνει το συμπέρασμα….

Τηλεγράφημα Βενιζέλου προς Κωνσταντίνο (13 Οκτωβρίου 1912): "Αναμένω να μοι γνωρίσετε την περαιτέρω διεύθυνσιν, ην θα ακολουθήση η προέλασις του στρατού Θεσσαλίας. Παρακαλώ μόνον να έχετε υπ' όψιν ότι σπουδαίοι πολιτικοί λόγοι επιβάλλουσι να ευρεθώμεν μίαν ώραν ταχύτερον εις την Θεσσαλονίκην". (Υπογραφή) υπουργός Στρατιωτικών Βενιζέλος Κωνσταντίνος προς Βενιζέλο: "Ο στρατός δεν θα οδεύση κατά της Θεσσαλονίκης. Εγώ έχω καθήκον να στραφώ κατά του Μοναστηρίου, εκτός αν μου το απαγορεύετε". Βενιζέλος προς Κωνσταντίνο: "Σας το απαγορεύω". (Αναφέρθηκε από τον Ελ. Βενιζέλο στη Βουλή κατά τη συνεδρίαση της 13/16 Αυγούστου 1917) Τηλεφώνημα Βενιζέλου στον Γεώργιο τον Α' με την παράκληση να μεταβιβασθεί το μήνυμα στον Κωνταντίνο (25 Οκτωβρίου 1912): "Σας καθιστώ προσωπικώς υπεύθυνον δια την βραδύτητα με την οποίαν διεξάγετε τας επιχειρήσεις, αι οποίαι κινδυνεύουν να φέρουν τους Βουλγάρους πρώτους εις Θεσσαλονίκην". (Αναφέρθηκε από τον Βενιζέλο στη Βουλή κατά τη συνεδρίαση της 13/16 Αυγούστου 1917) Τηλεγραφική διαταγή προς Κωνσταντίνο να σταματήσει τις διαπραγματεύσεις και να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη (26 Οκτωβρίου 1912): "Αρχηγόν στρατού: Παραγγέλλεσθε να αποδεχθήτε την προσφερομένην υμίν παράδοσιν της Θεσσαλονίκης και να εισέλθετε εις ταύτην άνευ χρονοτριβής. Καθιστώ υμάς υπεύθυνον δια πάσαν αναβολήν, έστω και στιγμής". (Υπογραφή) υπουργός Στρατιωτικών Βενιζέλος (Όταν το τηλεγράφημα έφθασε στον προορισμό του, ο Κωνσταντίνος είχε ήδη καταλάβει την πόλη)

Η διαμάχη Κωνσταντίνου-Βενιζέλου