Η Επίδραση του Περιβάλλοντος στον Πολιτισμό

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ως περιβάλλον ορίζονται οι συνθήκες στις οποίες διαβιώνει και λειτουργεί ο άνθρωπος και διακρίνεται αδρά σε φυσικό και κοινωνικό ή ανθρώπινο. Το πρώτο οφείλεται στους δύο γήινους παράγοντες, το έδαφος (πχ. υψόμετρο, υγρό στοιχείο κλπ) που συνθέτει το τοπίο και τις ατμοσφαιρικές συνθήκες (θερμοκρασία, υγρασία, αέρας, ηλιοφάνεια κλπ και διακυμάνσεις αυτών στο χρόνο) που διαμορφώνουν το κλίμα. Το κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί την επίδραση της κοινωνικής συμβίωσης και των διαφόρων διαστάσεων που λαμβάνει όπως υλική, πνευματική, καλλιτεχνική κλπ.

Η ποιότητα του ανθρώπου, της κοινωνίας και τελικά της ζωής του εξαρτώνται από τη συνδυαστική και αμοιβαία επίδραση των δύο μορφών περιβάλλοντος, εκ των οποίων το το φυσικό παραμένει σχετικά αναλλοίωτο στους ιστορικούς χρόνους. Έτσι ένας πολιστιμός επιτυγχάνει την επιθυμητή κορύφωση όταν το επίπεδο αυτού ωριμάσει σε έναν κατάλληλο βαθμό ώστε η αλληλεπίδραση με τη φύση να οδηγήσει σε μια έκρηξη δημιουργίας, παραγωγής και προόδου. Για παράδειγμα, τέτοιες ευνοϊκές κοινωνικές συνθήκες επικράτησαν στους περίπου 10 προ Χριστού αιώνες και αποτέλεσαν το αίτιο της δημιουργίας και ανάπτυξης του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, συμπεριλαμβάνομένων των θεμελίων του πνεύματος, των φιλοσοφικών ιδεών και της ελληνικής γλώσσας, οι οποίες καθόρισαν το δυτική και παγκόσμια ιστορία και δεν έχουν ξεπεραστεί μέχρι σήμερα σε ποιότητα και περιεχόμενο. Αντίθετα, στο Μεσαίωνα η αλληλεπίδραση έτυχε να είναι δυσμενής και οδήγησε σε γενικευμένη στασιμότητα. Στη σημερινή εποχή επίσης διαπιστώνονται καθημερινά τα αποτελέσματα παρόμοιων επιδράσεων: οι βόρειες χώρες της υφηλίου παρουσιάζουν ανώτερο επίπεδο διαβίωσης από τις νότιες, γεγονός που αποδίδεται στην ενωτική, οργανωτική και συλλογική επίδραση του ψυχρού, ανήλιου, μονότονου και περιοριστικού κλίματος και όχι σε κάποια γενετική ή άλλη ιδιαιτερότητα του πληθυσμού. Οι φυσικές αυτές συνθήκες οδηγούν τα άτομα σε συνεργατική συμπεριφορά που διατηρεί μηδενική ανοχή και εξαλείφει διασπαστικά και διαφθαρτικά στοιχεία, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ευνοϊκού πολιτικού, οικονομικού και επιστημονικού κλίματος.

Το ζητούμενο για τον άνθρωπο είναι να επιτευχθεί η βέλτιστη πνευματική και υλική ευημερία του. Η γενική και ειδική επιμόρφωση του λαού δεν επαρκούν γιατί δεν οπλίζουν με βαθύ κοινωνικό αισθητήριο και δε μηδενίζουν την ανοχή απέναντι στη φθορά του συνόλου. Απαιτείται βαθύτερη αλλαγή του τρόπου ζωής και την νοοτροπίας, εμφύσηση πνευματικής πληρότητας και καλλιέργεια κοινωνικής συμπάγειας που συντηρούν ισχυρά προστατευτικά αντανακλαστικά, δεν επιτρέπουν διττές έννοιες και διατηρούν την προσοχή συγκεντρωμένη στη συλλογική πρόοδο. Η ιστορική εμπειρία υποδεικνύει ότι η κατάσταση αυτή επέρχεται συνήθως ως ευλογία, κατά τύχη και χωρίς προγραμματισμό: η παγκόσμια θέση στο παρελθόν της Αθήνας, της Ρώμης, της Βενετίας και του Λονδίνου και σήμερα της Νέας Υόρκης προέκυψε αυθόρμητα χωρις προκαθορισμένο αίτιο.-