Η πάλη με την πραγματικότητα

Χατζηβασιλείου Βαγγέλης*

Είκοσι πέντε μικρής έκτασης πεζά 

του Θοδωρή Ρακόπουλου, που συνδυάζουν τη 

ρεαλιστική πρόζα με την ποιητική αφαίρεση

Ανθρωπολογία, ανθρωπογεωγραφία, φυσική ιστορία, βοτανολογία, θρησκειολογία, πολιτισμός, πολιτική, οικονομία: αυτό είναι ένα μόνο μέρος από το διάγραμμα πηγών του Θοδωρή
Ρακόπουλου (γεν. 1981) στην πρώτη συλλογή πεζών του, που επιζητεί μεταξύ άλλων να φιλοτεχνήσει και κάποια στιγμιότυπα αντλημένα από την παθολογία της κρίσης.

Με δύο μέχρι στιγμής συλλογές ποιημάτων στο ενεργητικό του (Φαγιούμ, 2010, και Ορυκτό δάσος, 2013), οι οποίες έχουν αναδείξει έναν τεχνίτη ικανό να χειριστεί με μεγάλη ελευθερία τη γλώσσα και τον ρυθμό του στίχου του, ο Ρακόπουλος οδηγεί τον ποιητικό του λόγο όχι μόνο μακριά από τους συμφωνημένους κανόνες του μοντερνισμού αλλά και πέρα από τα συγγνωστά μεταμοντέρνα επινοήματα. Η ποίηση του Ρακόπουλου κερδίζει την πρωτοτυπία της χάρη σε μιαν εικονοποιία αδιάκοπης μυθοποίησης και συνεχούς αιφνιδιασμού, κατορθώνοντας, παρά την έκδηλα αποδομητική της διάθεση, να μην αγνοήσει την παράδοση. Πρόκειται, παρ' όλα αυτά, ακριβώς εξαιτίας της απορρυθμιστικής λογικής που τη διέπει, για μιαν εντελώς απρόβλεπτη παράδοση, ριζικά ανακαινισμένη, αν όχι και πλήρως μεταμορφωμένη, με βαθιά ρήγματα τόσο στην εξωτερική της μορφή όσο και στην εσωτερική της άρθρωση.

Με ανάλογο πνεύμα θα διαποτίσει ο Ρακόπουλος και τα είκοσι πέντε, ιδιαιτέρως μικρής έκτασης, πεζά του (δεν ξεπερνούν παρά σπανίως τη μία σελίδα), που συνδυάζουν τη ρεαλιστική πρόζα με την ποιητική αφαίρεση και το αναλυτικό δοκίμιο (όσο μπορούμε να μιλήσουμε για ανάλυση σε τόσο μικροσκοπικά μεγέθη) με το εγκυκλοπαιδικό λήμμα και τη διαδικτυακή ανάρτηση. Χωρισμένα σε τρεις ενότητες, που παρουσιάζονται εξαρχής διασπασμένες, με τα κομμάτια τους να έχουν διασπαρεί σε όλο το μήκος του βιβλίου, σχηματίζοντας ένα εκρηκτικά ετερογενές τοπίο, τα κείμενα του Ρακόπουλου αντιπροσωπεύουν, τουλάχιστον εν μέρει, μιαν ασίγαστη πάλη με την καθημερινή πραγματικότητα της ελληνικής κοινωνίας: με τις εθνικές βεβαιότητες και τις φυλετικές της εξάρσεις, με τις βολικές της λύσεις και τους μικρούς ή τους μεγάλους εφησυχασμούς της, με την παραπλανητική ρητορική της. Εδώ θα μπορούσε να εντάξει κανείς και τις συχνές αποστροφές της αφήγησης για την κρίση, που καταφέρνουν πάντως να μη λειτουργήσουν με ανοίκειο τρόπο, ιδίως όποτε αναλαμβάνουν να παρωδήσουν χαμηλόφωνα την εσχατολογία τόσο της πολιτικής ιδεολογίας όσο και της θρησκείας.  

Εκείνο που βαραίνει μολοντούτο στη Συνωμοσία της πυρίτιδας δεν είναι η κοινωνία και η κρίση της. Η μάχη την οποία δίνει ο συγγραφέας με το πραγματικό δεν διεξάγεται τόσο στο πολιτικό ή στο ιδεολογικό επίπεδο όσο στο πεδίο της γλώσσας. Οπως στα ποιήματα, έτσι και στα πεζά του ο Ρακόπουλος δεν θα αφήσει ποτέ αμετάπλαστο και στην τύχη ό,τι τον περιβάλλει, σαν να πρόκειται να εκπονήσει  κομματική μπροσούρα. Εκείνο που θα αναζητήσει, ακόμα και όταν θα υιοθετήσει το ύφος των ιντερνετικών σχολίων, θα είναι οι δυνατότητες της λογοτεχνίας σε σχέση με τον περίγυρο τον οποίο καλείται να αναπαραστήσει. Πότε ξεκινάει η αλήθεια και πού τελειώνει το ψέμα; Πώς θα διακρίνουμε το στοιχείο της φαντασίας και της επινόησης από τα ευρήματα της ιστορικής καταγραφής, από τα ντοκουμέντα της ειδησεογραφίας ή από την ανεξέλεγκτη πληροφορία; Και επιπλέον, με ποιον τρόπο θα διαχωρίσουμε το προφορικό από το γραπτό και τον βαρύ, γειωμένο βηματισμό της πρόζας από τον ανορθωτικό χορό της ποίησης;

Φυσικά, όπως θα έχει ήδη γίνει αντιληπτό, καμιά από αυτές τις διακρίσεις δεν θα ισχύσει στα πεζά του Ρακόπουλου. Αληθινό και ψευδεπίγραφο, κατασκευή και τεκμήριο, ομιλία και γραφή, πρόζα και ποίηση θα ισορροπήσουν οργανικά στο εσωτερικό μιας ακμαίας μυθογραφίας, που θα σαρώσει με τη στοχαστική της ειρωνεία όλες τις εκδοχές του αυτονόητου. Μια ειρωνεία που αντί να κοιτάξει κοροϊδευτικά τις ποικίλες πραγματικότητες οι οποίες μας καταδυναστεύουν, θα τους ανοίξει διάπλατα τον δρόμο για ένα ταξίδι στον κόσμο των γλωσσικών θαυμάτων της λογοτεχνίας: των θαυμάτων γενικότερα τα οποία είναι σε θέση να επιτελέσει η τέχνη όταν ξέρει πώς να επεξεργαστεί και να μεταστοιχειώσει τα υλικά της.-

Θοδωρής Ρακόπουλος

Η συνωμοσία της πυρίτιδας

Εκδόσεις Νεφέλη, 2014, 

σελ. 48, τιμή 6 ευρώ      

*Ο Χατζηβασιλείου Βαγγέλης είναι 

αρθρογράφος της εφημερίδας "Το Βήμα"      

http://www.tovima.gr