Να Έχεις ή να Είσαι;

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ο Γερμανο-Εβραίος ανθρωπιστής Εριχ Φρόμ (1900-1980) έγραψε το 1976 το βιβλίο "Να έχεις ή να είσαι;", στο οποίο περιγράφει τη στροφή της κοινωνίας στον υλισμό μέσω της απλής διάκρισης που δηλώνουν τα δύο βοηθητικά ρήματα του τίτλου.
Επισημαίνει ότι σημασία έχει μόνο αυτό που είμαστε και όχι που αυτό έχουμε, το οποίο είναι επίπλαστο και αλλοτριωτικό. Η αναγνώριση των παραγόντων σε εκείνους που συνιστούν την ανθρώπινη ύπαρξη και στους εξωγενείς αποτελεί καθοριστικό βήμα προς την πνευματική ολοκλήρωση.

Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου επιτηρεί διαρκώς κάθε γωνιά του σώματος και αν ανιχνεύσει οποιονδήποτε ξένο παράγοντα (πχ. μικρόβια, ξένα σώματα κλπ) επιτίθεται άμεσα και με μεγάλη ένταση που συνήθως φτάνει στο σημείο "θα επιζήσει ή αυτό ή εγώ". Στην περίπτωση όμως της πνευματικής υπόστασης δεν διαπιστώνεται τέτοιος διαχωρισμός, αντίθετα μάλιστα τείνουμε να εσωτερικεύουμε παράγοντες και καταστάσεις που δεν έχουν καμία σχέση με τον εαυτό μας, νομίζουμε ωστόσο ότι αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα του. Παράλληλα, παραμερίζουμε θεμελιώδεις παράγοντες της πνευματικής και κοινωνικής μας υπόστασης και χάνουμε την ευκαιρία της πραγματικής απελευθέρωσης. Παραδείγματα καταγράφονται παντού και καθημερινά. Η εξάρτηση από την ψευδαίσθηση κατοχής της ύλης οδηγεί σε συνεχές άγχος και αναζήτηση. Στην πραγματικότητα, όσα αγαθά και να είναι κατοχυρωμένα σε κάποιον, δεν μπορεί να νοιώσει ικανοποιημένος και "γεμάτος", καθώς η υλική ιδιοκτησία δεν αποτελεί βασική ανάγκη παρά μόνο εφήμερο εγωισμό. Ο άνθρωπος δε γεννήθηκε συνοδευόμενος από κάποιο αντικείμενο και δεν έχει ανάγκη περιττών αγαθών, πλην αυτών για την επιβίωσή του. Αντίθετα, έχει απόλυτη ανάγκη από πνευματικά αγαθά, γνώσεις και κυρίως αυτογνωσία, εμπειρίες, συναισθήματα και ψυχική ισορροπία, τα οποία όμως σήμερα εσκεμμένα δεν προσφέρονται και παραμερίζονται. Επίσης, δεν αποτελεί τμήμα ενός συστήματος που τον κοροϊδεύει, δεν ενδιαφέρεται για τα κοινά προβλήματα και ξεπουλά τον πλούτο του έθνους, αλλά οφείλει να θεμελιώσει εκείνο το κράτος που θεωρεί ιδανικό και ονειρεύεται.

Συνήθως αυτόν τον καιρό θέτουμε στόχους επί της ευκαιρίας αλλαγής του έτους. Έστω και αν η στιγμή είναι συμβατική και αλλαγές μπορούν να γίνουν οποιαδήποτε εποχή, τώρα είναι ευκαιρία να διακρίνουμε το "έχω" από το "είμαι" και να διαπιστώσουμε ότι το πρώτο αναφέρεται σε ξένα και επιβλαβή, ενώ το δεύτερο συνιστά όλη μας την ύπαρξη και το νόημα της ζωής. Έχουμε την ύλη, αλλά είμαστε το πνεύμα, έχουμε δουλειά, αλλά είμαστε το λειτούργημα, έχουμε προβλήματα, αλλά είμαστε οι λύσεις τους, έχουμε αδυναμίες, αλλά είμαστε άνθρωποι. Είναι προτιμότερο να είμαστε κάτι, παρά να έχουμε τα πάντα και να μην είμαστε τίποτα.

Καλά Χριστούγεννα.-