Οι Πραγματικές Ανάγκες

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ως ανάγκη ορίζεται οποιοσδήποτε παράγοντας είναι απαραίτητος για την επιβίωση ενός οργανισμού στο χρόνο. Η ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών αποτελεί μοναδικό στόχο της ζωής, δίνει
νόημα σε αυτή και αποτελεί τον κύριο οδηγό της συμπεριφοράς, τόσο του ανθρώπου, όσο και των ζώων.

Στην ακαδημαϊκή κοινότητα έχει επικρατήσει η ιεραρχία των ανθρώπινων αναγκών που διατύπωσε το 1943 ο αμερικανός ψυχολόγος Abraham Maslow. Σύμφωνα με αυτήν, στη βάση τοποθετούνται οι φυσιολογικές-βιολογικές ανάγκες της επιβίωσης και η ανάγκη για ασφάλεια. Ακολουθούν οι κοινωνικές ανάγκες για αγάπη και συνύπαρξη και τέλος οι προσωπικές της αυτοεκτίμησης και αυτοπραγμάτωσης. Περισσότερο γνωστή, όμως, είναι η διάκριση σε δύο βασικές ανάγκες που αποτελούν και ταυτόχρονα βιολογικά ένστικτα: της αυτοσυντήρησης και της αναπαραγωγής, στις οποίες μπορεί επίσης να αναχθεί οποιαδήποτε άλλη. Η πρώτη γίνεται άμεσα αντιληπτή καθημερινά, καθώς συνεχώς επιδιώκουμε τη συντήρηση και βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και αποφεύγουμε τη στέρηση και τον πόνο. Η ανάγκη της αναπαραγωγής, όμως, έχει βαθύτερες διαστάσεις από την επιφανειακή αντίληψη της συνέχισης του είδους μέσω απογόνων. Στην περίπτωση των ζώων, όντως αφορά μόνο στη διάδοση των γονιδίων του ατόμου και υπάρχουν ορισμένα ενδιαφέροντα παραδείγματα, όπως αυτό των μελισσών όπου μόνο ένα άτομο, η βασίλισσα, γεννά και οφείλεται στην ειδική συγγένεια των ατόμων. Ο άνθρωπος, εκτός από το συμφέρον του στενού οικογενειακού του περιβάλλοντος (στο οποίο ο Ελλάδα είναι διεθνώς γνωστή), τείνει επίσης να αναπαραγάγει τις πνευματικές και πολιτιστικές ιδέες και στάσεις του. Ως κοινωνικό όν, νοιώθει ότι συμμετέχει σε ποικίλες μη-βιολογικές "οικογένειες" (πχ. έθνος, θρησκεία, αθλητική ομάδα, πολιτική παράταξη κλπ) και επιδιώκει συνειδητά ή υποσυνείδητα το όφελός τους, με την ελπίδα ότι θα οφεληθεί και ο ίδιος.

Μία σημαντική, αλλά ασαφής διάκριση είναι αυτή ανάμεσα στην πραγματική ανάγκη και την προσωπική επιθυμία, καθώς η τελευταία σχεδόν πάντα μετατρέπεται σε πλασματική ανάγκη. Επίσης το είδος και η ένταση των αναγκών, όπως όλη η συμπεριφορά, είναι υποκειμενικά και σχετικά, ανάλογα με τον χαρακτήρα και την υπόσταση του ατόμου. Σε κάθε περίπτωση, οποιαδήποτε πλασματική ανάγκη αποτελεί και αδυναμία που μπορεί να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης, όπως παρατηρείται παντού από την στιγμή σύστασης της κοινωνίας. Στην κλασική περίπτωση, λίγα πονηρά μέλη εκμεταλλεύονται την έλλειψη αυτογνωσίας των υπολοίπων, την εξάρτησή τους από την ύλη και τον φόβο τους έναντι φανταστικών απειλών, με αποτέλεσμα να τα χειραγωγούν και να τα ελέγχουν. Η κυριότερη πλασματική ανάγκη αποτελεί η ψευδαίσθηση ιδιοκτησίας της ύλης και το καθοριστικό βήμα στην απελευθέρωση είναι η εξάλειψη αυτής μέσω της κατανόησης της πνευματικής φύσης του ανθρώπου. Η ιδιοκτησία συνεπάγεται και είναι ευθέως ανάλογη της υποδούλωσης.-