Όταν το παιδί τραυλίζει…

Ράνια Τοπτσόγλου*

Πολλά παιδιά κατά τη γλωσσική τους ανάπτυξη περνούν περιόδους δυσχέρειας στη ροή της ομιλίας τους. Για κάποια από αυτά τα παιδιά οι δυσχέρειες αυτές μπορεί να περάσουν με την πάροδο του χρόνου, ενώ για κάποια άλλα να εξελιχθούν σε ήπια ή σοβαρότερη μορφή τραυλισμού.

Τι είναι ο τραυλισμός και ποια είναι η αιτιολογία του;

Ο τραυλισμός αποτελεί διαταραχή της φυσιολογικής ροής και της ρυθμικής διαμόρφωσης της ομιλίας, η οποία είναι δυσανάλογη για την ηλικία του ατόμου και δεν αποτελεί φυσιολογικό στάδιο της ανάπτυξης του λόγου. Ένα άτομο που τραυλίζει μπορεί να παρουσιάζει ένα από τα ακόλουθα:

- επαναλήψεις ήχων και συλλαβών

- επαναλήψεις μονοσύλλαβων λέξεων

- επιμηκύνσεις ήχων

- επιφωνήματα όπως «εεε…», «μμμ…»

- παύσεις ανάμεσα σε μια λέξη 

- παύσεις της ομιλίας 

- αντικατάσταση λέξεων με περιφράσεις για την αποφυγή δύσκολων λέξεων

- παραγωγή λέξεων με μεγαλύτερη ένταση της φωνής

Ο τραυλισμός οφείλεται σε ένα συνδυασμό αναπτυξιακών, περιβαλλοντικών αλλά και ψυχολογικών παραγόντων. Για παράδειγμα, έχει φανεί ότι ένα παιδί έχει περισσότερες πιθανότητες να τραυλίσει αν έχει και κάποιο συγγενή που τραυλίζει, αν και δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα ο τρόπος με τον οποίο επιδρά η κληρονομικότητα στην εμφάνιση του τραυλισμού. Σε κάποιες περιπτώσεις τέλος, υπάρχει η πιθανότητα ο τραυλισμός να οφείλεται σε εγγενείς εγκεφαλικές βλάβες. Ωστόσο, για ένα μεγάλο αριθμό παιδιών που τραυλίζουν δεν υπάρχει ούτε οικογενειακό ιστορικό τραυλισμού, αλλά ούτε και ενδείξεις εγκεφαλικής βλάβης.

Οι μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης τραυλισμού είναι στις ηλικίες μεταξύ δύο και πέντε ετών. Άλλες φορές η έναρξή του είναι απότομη και άλλες σταδιακή με διαστήματα τραυλισμού εναλλασσόμενα με διαστήματα φυσιολογικής ροής ομιλίας. Το 5% περίπου των παιδιών εμφανίζουν τραυλισμό, αλλά στο σύνολο του πληθυσμού, το ποσοστό των ατόμων που τραυλίζουν περιορίζεται στο 1%. Η αναλογία αγοριών και κοριτσιών που τραυλίζουν στην προσχολική ηλικία είναι περίπου ίση, αλλά στη σχολική ηλικία τα αγόρια είναι τρεις με τέσσερις φορές περισσότερα σε σχέση με τα κορίτσια.

Αν το παιδί σας τραυλίζει

• Μην πείτε στο παιδί σας να μιλά αργά ή να μην βιάζεται. Αποφεύγετε να σχολιάζετε τον τρόπο που μιλάει. Αντίθετα, μεταδώστε του οι ίδιοι έναν πιο αργό ρυθμό ομιλίας.

• Κάνετε παύσεις στην ομιλία σας κατά τις οποίες το παιδί μπορεί να παρέμβει και να πει αυτό που θέλει.

• Μη σχολιάσετε τον τρόπο που αναπνέει ή μιλάει με υποδείξεις του τύπου: «Μίλα αργά», « Ηρέμησε», γιατί έτσι το παιδί θα συνειδητοποιήσει ότι «κολλάει» όταν μιλά και θα προσπαθήσει να βάλει σε έλεγχο την ομιλία του, κάτι που θα του προκαλέσει μεγαλύτερο άγχος και θα τραυλίζει περισσότερο.

• Μη χρησιμοποιείτε δύσκολο λεξιλόγιο και φράσεις με συντακτική πολυπλοκότητα μεγαλύτερη από τις ικανότητες του παιδιού στην κατανόηση και στην έκφραση.

• Αποφύγετε τις συχνές ερωτήσεις. Περιμένετε να απαντηθεί η πρώτη ερώτηση πριν θέσετε την επόμενη. Προτιμήστε ερωτήσεις που απαιτούν σύντομες απαντήσεις, αντί για ερωτήσεις του τύπου: «Τι έκανες σήμερα στο σχολείο;»

• Το παιδί που τραυλίζει έχει ανάγκη να το ακούτε με προσοχή και με μεγάλη υπομονή. Προσπαθήστε να το κοιτάτε στα μάτια για όση ώρα σας μιλά, να μην το διακόπτετε και να του δίνετε όσο χρόνο χρειάζεται για να ολοκληρώσει αυτό που λέει. Αποφύγετε να ολοκληρώνετε εσείς τις λέξεις ή τις φράσεις που λέει όταν δυσκολεύεται, γιατί κάτι τέτοιο συνήθως προκαλεί μεγάλο εκνευρισμό.

• Δεν θα πρέπει να δείχνετε στο παιδί την αγωνία ή την αμηχανία σας για τον τρόπο που μιλάει. Εάν ωστόσο εκείνο εκφράσει κάποια ανησυχία για την ομιλία του, αναγνωρίστε την και μην την ακυρώσετε με πλαστούς ισχυρισμούς όπως «μα τι λες, δεν το είχα προσέξει» ή «ποιος είπε κάτι τέτοιο». Προσέξτε να μην ενισχύσετε την ανησυχία του με τη δική σας αγωνία και μιλήστε του αντικειμενικά, εξηγώντας του ότι πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται στην ομιλία τους. Επίσης καθησυχάστε το, λέγοντάς του ότι το να μάθουμε να μιλάμε παίρνει χρόνο, γιατί είναι όπως όταν μαθαίνουμε να κάνουμε ποδήλατο που στην αρχή μας δυσκολεύει λίγο.

• Αντιδράστε ψύχραιμα στην πίεση του χρόνου. Οποιαδήποτε άσκηση πίεσης στο παιδί προκειμένου «να κάνει γρήγορα» δημιουργεί συνθήκες έντασης οι οποίες επιδεινώνουν την εκδήλωση τραυλισμού.

• Στηρίξτε συναισθηματικά το παιδί. Δείξτε του ότι το αγαπάτε, το αποδέχεστε και είστε περήφανοι γι’ αυτό, ανεξάρτητα από τις δυσκολίες του στη ροή του λόγου.

Σε κάποιες περιπτώσεις ο τραυλισμός μπορεί να υποχωρήσει από μόνος του, σε διάστημα δεκαοχτώ μηνών από την έναρξή του χωρίς θεραπευτική παρέμβαση. Οι γονείς όμως καλό είναι να μη ρισκάρουν την εδραίωσή του περιμένοντας την πιθανή υποχώρησή του και να αναζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό.-

*Η Ράνια Τοπτσόγλου

 είναι ψυχολόγος

http://psychologikiypostirixi.gr