Τι κάνει ένα παιδί δειλό; Πώς μπορούμε να το βοηθήσουμε;

Ράνια Τοπτσόγλου*

Ένα παιδί, μέχρι περίπου την ηλικία των τεσσάρων ή πέντε χρόνων, που θα πάει παιδικό σταθμό ή νηπιαγωγείο, βρίσκεται προστατευμένο μέσα στην

οικογένεια, νιώθει ασφάλεια και δε χρειάζεται να ανησυχήσει για τίποτα, αφού αντιμετωπίζει τα πάντα έχοντας μαζί του κάποιο οικείο του πρόσωπο. Όταν όμως βρεθεί μόνο του σε διαφορετικό περιβάλλον, με καινούρια πρόσωπα, είναι πιθανό να παρουσιάσει τα πρώτα σημάδια δειλίας, δηλαδή έντονο φόβο και ανασφάλεια.

Η δειλία είναι ένα συναίσθημα συστολής, αμηχανίας και φόβου απέναντι στους ανθρώπους ή απέναντι σε διάφορες κοινωνικές συνθήκες. Τα παιδιά που εμφανίζουν δειλία έχουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στο ενδεχόμενο απόρριψής τους από τους γύρω τους. Συχνά δυσκολεύονται να προσεγγίσουν άλλα παιδιά ή να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, ενώ όταν πάνε σχολείο, αν και ξέρουν το μάθημα τους, δε σηκώνουν το χέρι ή απαντούν σε ερωτήσεις του δασκάλου με φωνή χαμηλή και διστακτική. Προσπαθούν να περάσουν απαρατήρητα και γι’ αυτό γονείς και παιδαγωγοί έχουν την τάση να τα αγνοούν, αφού δεν προκαλούν φασαρίες και δεν τους ενοχλούν, ενώ αντίθετα δείχνουν ότι είναι συνεργάσιμα και πρόθυμα να βοηθήσουν όταν τους ζητηθεί. Αυτός όμως είναι ακριβώς και ο λόγος που το εσωτερικό τους άγχος και η μοναξιά τους περνούν συνήθως απαρατήρητα.

Πολλές φορές η δειλία συγχέεται με την εσωστρέφεια. Η διαφορά τους όμως έγκειται στο ότι παρόλο που τα εσωστρεφή παιδιά προτιμούν να είναι απομονωμένα και να μη συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες, δεν φοβούνται τις κοινωνικές συναναστροφές, όπως τα δειλά παιδιά.

Ποια είναι τα αίτια της δειλίας;

Σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, συντρέχουν κληρονομικοί αλλά και περιβαλλοντικοί παράγοντες για την εμφάνιση της δειλίας. Η επίδραση όμως των κληρονομικών παραγόντων μπορεί να μην είναι καθοριστική, γιατί μεγάλο ρόλο παίζουν περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως:

1. Υπερπροστατευτικοί γονείς

Τα παιδιά που υπερπροστατεύονται από τους γονείς τους δεν έχουν την ευκαιρία να γίνουν κοινωνικά ανεξάρτητα. Δυσκολεύονται να γίνουν πιο αυτόνομα και να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις βασιζόμενα στις δικές τους δυνάμεις, κάτι που οδηγεί στην εδραίωση των παιδικών φόβων και στην ενδεχόμενη μετατροπή τους σε φοβίες.

2. Υπερβολικές απειλές, κριτική ή απόρριψη

Αν οι γονείς υιοθετούν μια επικριτική στάση σε ό,τι κάνει το παιδί, αντί για ευαισθησία και κατανόηση, το παιδί σταδιακά οδηγείται σε συναισθηματική απομόνωση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και, συνεπακόλουθα, σε συστολή και δειλία.

3. Ασυνεπής συμπεριφορά του περιβάλλοντος του παιδιού

Αν ένα παιδί τιμωρείται για μια συμπεριφορά του τη μία μέρα και την άλλη όχι ή αν για μια άλλη συμπεριφορά του εισπράττει πότε επαίνους και πότε αδιαφορία, τότε το παιδί μπερδεύεται ως προς τις προσδοκίες του περιβάλλοντός του από αυτό. Αυτή η ασυνέπεια στις αντιδράσεις των γονέων ή των παιδαγωγών μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί ανασφάλειες και, σε συνδυασμό και με άλλους παράγοντες, να οδηγήσει στη δειλία.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας;

Το περιβάλλον του παιδιού και κυρίως η οικογένειά του, παίζει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της δειλίας που μπορεί να έχει ένα παιδί. Συνήθως το παιδί σας έχει ως πρότυπο, με αποτέλεσμα να παίρνει θετικά μηνύματα όταν βλέπει και εσάς να είστε ομιλητικοί ή ακόμα και να συμμετέχετε σε διάφορες δραστηριότητες. Επίσης:

·  Να έχετε πάντα στο μυαλό σας ότι το παιδί έχει ανάγκη από επιβεβαίωση και αποδοχή.

· Ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του.

·  Δείξτε του εμπιστοσύνη, προτρέποντάς το να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και επαινέστε το κάθε φορά που το κάνει.

·  Παίξτε μαζί του παιχνίδια με ρόλους στα οποία το παιδί θα πρέπει να πάρει κάποια δυναμική θέση ή διαβάστε του βιβλία στα οποία μπορεί να βρει παραδείγματα άλλων ανθρώπων ή ζώων που κατάφεραν να ξεπεράσουν το φόβο τους και να ταυτιστεί μαζί τους.

· Δώστε του ευκαιρίες να κοινωνικοποιηθεί καλώντας συμμαθητές του στο σπίτι ή προσανατολίζοντάς το σε κάποια ομαδική αθλητική δραστηριότητα.

 Τα δειλά παιδιά συχνά περνούν απαρατήρητα. Για το λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική η επαγρύπνηση όλων μας ώστε να βοηθάμε αυτά τα παιδιά να μην φοβούνται να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, να ενταχθούν στη ομάδα των συνομηλίκων τους και να μάθουν να διεκδικούν την προσοχή που δικαιούνται. Αν ωστόσο το παιδί παρουσιάζει μια ακραία συνεσταλμένη συμπεριφορά με τάσεις απομόνωσης και οι συντονισμένες προσπάθειες γονέων και παιδαγωγών δεν αποφέρουν αποτελέσματα, τότε θα πρέπει να αναζητηθεί η συμβολή κάποιου ειδικού.-

*Η Ράνια Τοπτσόγλου

είναι ψυχολόγος

http://psychologikiypostirixi.gr