Η Προέλευση του Πολιτισμού

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ένας από τους σημαντικούς προβληματισμούς, ο οποίος ανήκει στην οικογένεια των λεγόμενων "υπαρξιακών αναζητήσεων", αποτελεί ποιο είναι το αίτιο και ο παράγοντας που διαμορφώνει το επίπεδο του ανθρώπινου πολιτισμού και την ποιότητα του πνεύματος.

Επιμέρους ερωτήματα αφορούν στους λόγους ύπαρξης της ποικιλομορφίας των γλωσσών, των ηθών και εθίμων κάθε λαού, καθώς και στις διαφορετικές κατευθύνσεις κάθε ενός στο χρόνο. Με άλλα λόγια, γιατί δεν επικρατεί ομοιομορφία στις εκφάνσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς;

Η πολιτιστική δράση του ανθρώπου ξεκίνησε πριν από περίπου 10 με 15 χιλιάδες χρόνια με τη σύσταση κοινωνίας, την καλλιέργεια γης, την εξημέρωση ζώων κλπ. και σύντομα ακολούθησε η εμφάνιση της γραφής που σηματοδότησε την έναρξη της ιστορίας. Ο ύστατος παράγοντας που οδηγεί την κοινωνική εξέλιξη είναι το περιβάλλον της γης (τοπίο, ηλιοφάνεια, κλίμα κλπ) το οποίο είναι αναλλοίωτο και προϋπάρχει αυτών εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Καταρχήν, η Φύση είναι υπεύθυνη για τη βιολογική εξέλιξη του ανθρώπου, η οποία έχει ολοκληρωθεί εδώ και 50-100 χιλιάδες χρόνια. Επίσης, καθορίζει με λεπτομέρεια την ποιότητα και πορεία του πολιτισμού του. Έτσι, λαοί που κατοικούν σε βόρεια μέρη ή, από την άλλη πλευρά του Ισημερινού, σε πολύ νότια επηρεάζονται από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και την περιορισμένη ηλιοφάνεια και εμφανίζουν συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται ως "κλειστή", "ψυχρή" και "δογματική". Τα χαρακτηριστικά αυτά ευνοούν την υποταγή και οργάνωση υπό μία εξουσία, με αποτέλεσμα τη συλλογική δράση και επίτευξη προόδου. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Ευρώπη που διαθέτει μια μοναδική κλιματική ιδιότητα: με βάση το γεωγραφικό της μήκος θα έπρεπε να επικρατούν σε αυτήν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, όπως στις αντίστοιχες περιοχές της Βορείου Αμερικής, οι οποίες θα εμπόδιζαν την ανάπτυξη πολιτισμού. Αντίθετα, λόγω του θερμού ρεύματος του Μεξικανικού Κόλπου, η Δυτική Ευρώπη απολαμβάνει ιδανικού κλίματος που ευνόησε την ανάπτυξη ποικίλων και ισχυρών πολιτισμών και οδήγησε στην παγκόσμια επικράτησή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Από την άλλη πλευρά, το υπερβολικά θερμό και υγρό κλίμα, όπως εκείνο της Αφρικής, θεωρείται βασικό αίτιο της κοινωνικής στασιμότητας σε όλους τους τομείς. Με άλλα λόγια, η Φύση γεννά τον πολιτισμό μέσω του ανθρώπου.

Ανέκαθεν η ανθρώπινη κοινωνία αναπτύσσεται γύρω από αστικά κέντρα, τα οποία στη σημερινή εποχή έχουν λάβει τεράστιες διαστάσεις. Στις μεγαλουπόλεις επιτυγχάνεται η επιφανειακή απεξάρτηση από τις φυσικές συνθήκες, καθώς δημιουργείται ένα σταθερό και ελεγχόμενο περιβάλλον εντός και εκτός των κτηρίων. Η διαβίωση του ανθρώπου, όμως, σε αυτό είναι αφύσικη και οδηγεί σε κατάσταση μόνιμου υποσυνείδητου άγχους. Η Φύση πρέπει να αναγνωριστεί ως η μοναδική πηγή ζωής και η κοινωνία να εμπνέεται, να αναπαράγει και να προεκτείνει αυτήν. Η επιστροφή στον απλό τρόπο ζωής με σύγχρονα μέσα είναι μία σοφή απόφαση.-