Σημεία του Ορίζοντα στην Ευρώπη

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Εδώ και περίπου είκοσι χρόνια έλαβε χώρα μια σημαντική διεύρυνση των συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την ανατολή, γεγονός που θεωρούνταν αδιανόητο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Η επέκταση αυτή, που είναι γνωστή ως Ανατολική Πολιτική (Ostpolitik), αποτελούσε διακαή πόθο και υλοποιήθηκε αποκλειστικά από τη Γερμανία, καθώς επιτυγχάνει την εδώ και έναν αιώνα προσπάθειά της να θέσει όλη την Ευρώπη υπό την οικονομική κυριαρχία της, αφού απέτυχε να την κατακτήσει στρατιωτικά. Όπως τότε, έτσι και τώρα, η ένωση αισιοδοξεί να συμπεριλάβει και τη Ρωσία, η οποία θα προσδώσει παγκόσμιο κύρος και ισχύ.

Τα τελευταία χρόνια τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακρίνονται σε τρεις ομάδες-ταχύτητες γύρω από το γεωγραφικό και οικονομικό κέντρο της Γερμανίας: τη βορειοδυτική, τη νότια και την ανατολική. Η πρώτη ομάδα, με αντιπροσώπους τις ανεπτυγμένες χώρες της Γαλλίας, Βρετανίας, Ολλανδίας κλπ., απολαμβάνει ικανής ευμάρειας και σταθερότητας αλλά έχει απολέσει τον ενεργό ρόλο που διαδραμάτιζε κάποτε. Αντίθετα, επιτρέπει στη Γερμανία να αποφασίζει μόνη της συμφωνώντας σιωπηλά, αφού αποκομίζει μέρος των κερδών της ακολουθούμενης πολιτικής. Ο Μεσογειακός νότος, στον οποίο ανήκει και η χώρα μας, δέχθηκε τη μεγαλύτερη αλλοτριωτική επίδραση: αρχικά ωφελήθηκε, αφού ακολούθησε το αναπτυξιακό άρμα των βόρειων εταίρων, τελικά, όμως, έχασε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, μείωσε την καθαρή παραγωγικότητα και χρεώθηκε υπέρογκα σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο. Σε ότι αφορά τα ανατολικά κράτη που έσπευσαν να ενσωματωθούν με το πρώτο κάλεσμα, είναι πολύ νωρίς να επιχειρηθούν προβλέψεις, αλλά το πιθανότερο σενάριο είναι να έχουν παρόμοια τύχη, αν όχι χειρότερη, καθώς είναι ασύμβατα και απομακρυσμένα από τη δύση.

Ο πλούτος της βορειοδυτικής Ευρώπης προέρχεται, σε ένα μεγάλο βαθμό, είτε από υπόγειες και εκβιαστικές δράσεις (πχ. επιβολή σε τρίτες χώρες, εκμετάλλευση πρώτων υλών, προσέλκυση παράνομου κεφαλαίου κλπ), είτε από την απασχόληση αλλοδαπού εργατικού δυναμικού, η οποία ποτέ δεν εκτιμήθηκε. Στο πλαίσιο της μακραίωνης Ευρωπαϊκής ιστορίας, εκτός από τη συμβατική ανάγκη των ισχυρών να στηρίζουν τους γείτονές τους, υπάρχει και η βαθύτερη πολιτιστική υποχρέωση. Πολλές φορές στο παρελθόν εκφράστηκε το όνειρο μιας πραγματικής και ειρηνικής Ευρωπαϊκής Ένωσης που απέτυχε για διάφορους λόγους. Σήμερα, όμως, διατίθεται μία ακόμα μοναδική ευκαιρία με την αξιοποίηση της ιστορικής γνώσης και του τεχνολογικού πλούτου. Δυστυχώς, η μισαλλοδοξία και υπεροψία της Γερμανίας απαγορεύουν κάθε διαπραγμάτευση, με συνέπεια να παραμείνει στην ιστορία ως ένας ακόμα μυωπικός και εφήμερος ηγέτης, με τους πολίτες να βιώνουν την κυριαρχία της, όπως ακριβώς τον καιρό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οι διαφορές είναι ποσοτικές αλλά οι σχέσεις είναι ίδιες.-