Ανάπτυξη και Ελευθερία

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Η οικονομική ανάπτυξη και ευημερία μιας κοινωνίας επέρχεται με την παραγωγή υλικών αγαθών και υπηρεσιών, η οποία βασίζεται στην οργάνωση και ομαδικότητα των μελών της. Καμία σημαντική δύναμη στην ιστορία δεν εδραιώθηκε με διασπασμένη και ανοργάνωτη απασχόληση, αντίθετα απαιτείται αυστηρός κεντρικός προγραμματισμός σε κάθε επίπεδο, υποταγή του συνόλου της κοινωνίας σε αποτελεσματικούς νόμους και διαταγές και στενό έλεγχο της λειτουργίας όλων των δραστηριοτήτων. Οι μεγάλες αυτοκρατορίες του παρελθόντος βασίστηκαν σε αυταρχικά καθεστώτα που υποστηρίχθηκαν από αναρίθμητους εργάτες, υπηρέτες, στρατιώτες ή σκλάβους με σκοπό την υλοποίηση μεγαλόπνοων έργων.

Εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα στον λεγόμενο Πρώτο Κόσμο διακρίνονται τρία πρότυπα ανάπτυξης: το Αγγλοσαξωνικό, το Ευρωπαϊκό και το Ασιατικό, με κοινό χαρακτηριστικό τους την έντονη συσπείρωση και πειθαρχία των πολιτών σε κοινές αρχές και στόχους. Τα κράτη της Βορείου Αμερικής, ΗΠΑ και Καναδάς, αυτοδιαφημίζονται ως χώροι πρακτικά απεριόριστης ατομικής ελευθερίας και έκφρασης, στην πραγματικότητα όμως η κρατική πολιτική και οι οικονομικές συνθήκες εκφοβίζουν τα άτομα, περιορίζουν στο ελάχιστο τις δραστηριότητές τους και κατευθύνουν τη λειτουργία τους μέσω συγκεκριμένων θεσμών και μέτρων. Η συγκέντρωση κεφαλαίου και τεχνογνωσίας σε ελάχιστες ανώνυμες εταιρίες, η διατήρηση χαμηλής ποιότητας λαϊκού πολιτισμού και η βίαιη επιβολή εσωτερικής τάξης με αφαίρεση προσωπικών δικαιωμάτων καθιστά τους πολίτες κατευθυνόμενα υποχείρια του συστήματος. Στην περίπτωση των κρατών της βορείου Ευρώπης, επίσης, επικρατεί οργανωτική αυστηρότητα και τεταγμένη συσπείρωση σε κοινούς σκοπούς, η οποία, όμως, οφείλεται στην ενωτική επίδραση των κρύων κλιματικών και καιρικών συνθηκών, με αποτέλεσμα το κράτος να μην χρειάζεται να ασκεί επιπλέον καταπιεστική πολιτική. Η κυριαρχία παλαιότερα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και σήμερα της Γερμανικής Δημοκρατίας οφείλονται πρωταρχικά στο ψυχρό και ανήλιο κλίμα που οδηγεί στη συγκέντρωση της προσοχής των ατόμων και όχι σε κάποια ιδιαίτερη γενετική, πνευματική και ιστορική ικανότητά τους, όπως αποδεικνύουν τα περιστατικά μετανάστευσης από άλλες χώρες. Τέλος, η νότια Ευρώπη, καθώς διαθέτει εύκρατο και ευήλιο κλίμα, δεν ευνοεί την οργάνωση και συνοχή, αλλά την διάσπαση, τον ατομισμό και την οικογενειοκρατία, οι οποίες οδηγούν σε απανάπτυξη και στασιμότητα. Αντ΄ αυτού, η περιοχή της Μεσογείου έχει τεθεί υπό τον στενό οικονομικό έλεγχο και εκμετάλλευση πό τη βόρεια Ευρώπη, η οποία, μέσω του θεσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ασκεί περιοριστικό και καταπιεστικό ρόλο.

Συμπερασματικά σε κανένα κράτος στον κόσμο δε διαπιστώνονται ταυτόχρονα υλική ευμάρεια και ουσιαστικές ελευθερίες σκέψης και δράσης, καθώς το ένα αντιτίθεται στο άλλο, αφού η κοινωνική ελευθερία οδηγεί σε ελλειπή οργάνωση και το αντίστροφο. Στις αναπτυσσόμενες χώρες του Δεύτερου κόσμου διαπιστώνονται, μεν, φυσικές ελευθερίες που έχουν χαθεί εδώ και δεκαετίες από τις ανεπτυγμένες, αλλά το βιοποριστικό επίπεδο διαφέρει, επίσης, πολλές τάξεις μεγέθους από αυτές των πρώτων. Η Ελλάδα απολάμβανε ένα σχετικά καλό επίπεδο υλικής ευημερίας και ταυτόχρονα κοινωνικής ελευθερίας, αλλά τα τελευταία χρόνια, μετά από διεθνείς πιέσεις και παρεμβάσεις, απώλεσε μεγάλο μέρος και των δύο, με σκοπό να συμβαδίζει με τον υπόλοιπο κόσμο. Αυστηρή επιταγή του διεθνούς συστήματος αποτελεί, τόσο σε επίπεδο έθνους, όσο και επίπεδο πολιτών, ο έλεγχος της υλικής και προσωπικής ευημερίας και η διατήρηση της αντίστροφης σχέσης τους.-