Ιδανικά και Πρότυπα

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Τα Ιδανικά αποτελούν ύψιστα αγαθά ή απώτερους σκοπούς στους οποίους τείνουν οι ενέργειες και οι ελπίδες του ατόμου ή του συνόλου. Ονομάζονται έτσι γιατί υφίστανται ως ιδέες, η υλοποίηση των οποίων γίνεται αντιληπτή από τις αισθήσεις, πχ. ειρήνη, δικαιοσύνη, δημοκρατία κλπ. Τα Πρότυπα αποτελούν παραδείγματα προς μίμηση από τους άλλους και συνήθως αφρούν σε συγκεκριμένα άτομα ή συμπεριφορές, για παράδειγμα κάποιο πρόσωπο με ιδιαίτερη προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Το ιδανικά αντιστοιχούν πάντα σε θετικές και ευεργετικές έννοιες, ενώ τα πρότυπα μπορεί να είναι θετικά ή αρνητικά, ανάλογα αν πλησιάζουν η απομακρύνονται από τα πρώτα.


Στο ανθρωπιστικό πλαίσιο, οι πνευματικοί άνθρωποι, αλλά και οποιοσδήποτε διαθέτει επαρκές ηθικό και κοινωνικό αισθητήριο και υλοποιεί το περιεχόμενο των ιδανικών, επιλέγεται ως υπόδειγμα για να ακολουθηθεί από τα υπόλοιπα μέλη. Με τον τρόπο αυτό ενισχύονται συλλογικές συμπεριφορές σε ευρεία στρώματα και εξασφαλίζεται η ομαλή λειτουργία των θεσμών. Οι προϋποθέσεις για την επίτευξη και τη διατήρηση αυτής της κατάστασης αποτελούν από την μία πλευρά η ύπαρξη μιας ομάδας μελών που να εμπνέεται από υψηλούς στόχους και, από την άλλη, η αποτελεσματική προώθησή αυτών στο σύνολο. Αντίθετα, αν δεν υφίσταται τέτοια ομάδα ή αν αντιπροσωπεύει μερικώς, συμβατικά και επιλεκτικά κάποιες ιδέες, τότε γρήγορα εκφυλίζεται και απωλεί τον προσανατολισμό της, ενώ αν υπάρχει, αλλά δεν προβάλλεται επαρκώς, τότε παραμένει στην αφάνεια και είναι άχρηστη για το σύνολο.
Στη σημερινή εποχή προωθούνται διαρκώς από συγκεκριμένες πηγές χαμηλά και ευτελή πρότυπα. Η τεχνολογία έφερε επαναστατική αλλαγή στον τρόπο και την ποιότητα ζωής, αλλά κατέστησε περιοριστικό παράγοντα την κατοχή και χρήση των παραγόμενων προϊόντων. Το αποτέλεσμα είναι ο άνθρωπος να ακολουθεί την ευκολότερη οδό και επιλέγει να ακολουθήσει πρότυπα που σχετίζονται με την κατανάλωση, την απόλαυση και την ήσσονο προσπάθεια. Παράλληλα, κυρίως από τα Μέσα Ενημέρωσης, ενισχύεται περαιτέρω η τάση αυτή, που ωθεί την κοινωνία στην εκφύλιση και την αλλοτρίωση. Διαμορφώνεται περιβάλλον έλλειψης αξιών, στο οποίο προωθούνται με μεθοδεύσεις οι λιγότερο ικανοί, ενώ οι άξιοι παραμένουν στο περιθώριο, επειδή, είτε δεν θέλουν, είτε δεν μπορούν να λειτουργήσουν με ευτελή κίνητρα.


Στην βέλτιστη κατάσταση τα πρότυπα ταυτίζονται πλήρως με τα ιδανικά και αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Στην ουτοπική απώτερη στιγμή, όπου το κάθε άτομο και το σύνολο του πληθυσμού ενσαρκώσει τον Ανθρωπισμό και έχει επιτύχει τους στόχους του, τότε η ανάγκη των προτύπων εξαφανίζεται.