Η έννοια της Ζωής

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Μέχρι σήμερα η Ζωή που παρατηρούμε στη Φύση δεν έχει οριστεί με καθολικό τρόπο, αλλά αποδίδεται περιγραφικά σε εκείνες τις φυσικές οντότητες που επιτελούν συγκεκριμένες βιολογικές λειτουργίες.

 Οι πιο σημαντικές από τις λειτουργίες της Ζωής είναι ο Μεταβολισμός, δηλαδή το σύνολο των χημικών διεργασιών εντός του οργανισμού, και η Αναπαραγωγή, η οποία αποσκοπεί στην διαιώνιση του οργανισμού, μια και η ζωή έχει πεπερασμένη διάρκεια. Άλλες αποτελούν η Ομοιόσταση, δηλαδή η ρύθμιση και διατήρηση των βασικών παραμέτρων σε ανεκτά όρια, η Οργάνωση, δηλαδή η αυστηρή ιεραρχία των συστημάτων, και η Προσαρμογή, δηλαδή η αλλαγή μετά από περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Η απλούστερη μονάδα ζωής είναι το κύτταρο που έχει πολύ μικρό μέγεθος, από 1/1000 μέχρι 1/10 του χιλιοστού, δηλαδή σε ένα μέτρο στοιχίζονται από 10.000 μέχρι 1 εκατομμύριο κύτταρα.





Κοινό χαρακτηριστικό όλων των έμβιων οργανισμών αποτελεί η χημική τους σύσταση που βασίζεται στον άνθρακα, το οξυγόνο και το υδρογόνο, οι ενώσεις των οποίων προσδίδουν ευελιξία και επιτυγχάνουν μεγάλη πολυπλοκότητα σε μικρό μέγεθος. Τα στοιχεία αυτά σχηματίζουν τέσσερις κύριες κατηγορίες μορίων που αναλαμβάνουν συγκεκριμένες λειτουργίες: οι υδατάνθρακες και τα λίπη φέρουν δομικό και ενεργειακό ρόλο, δηλαδή "χτίζουν" τον οργανισμό αποτελούν καύσιμη ύλη, οι πρωτείνες έχουν επίσης δομικό ρόλο αλλά κυρίως ελέγχουν και ρυθμίζουν όλες τις λειτουργίες του οργανισμού και τα πυρηνικά ή νουκλεϊκά οξέα, γνωστά ως DNA, που είναι ο φορέας του Γενετικού υλικού. Το βασικό Δόγμα της βιολογίας ορίζει ότι το DNA φέρει την πληροφορία που οδηγεί στην παραγωγή των πρωτεϊνών, κι έτσι το πρώτο καθίσταται ο ανώτερος ελεγκτής όλων των λειτουργιών. Η "μετάφραση" του DNA σε πρωτεϊνες γίνεται με μία καθολογική γλώσσα που λέγεται Γενετικός Κώδικας που αντιστοιχεί τα 64 "γενετικά γράμματα" σε 20 πρωτείνες, δηλαδή κατά μέσο όρο κάθε 3 γράμματα οδηγούν στην ίδια πρωτεϊνή.



Υπάρχουν διάφορες μορφές έμβιων οργανισμών που διακρίνονται με βάση το σύστημα της Ταξινομίας, στη βάση του οποίου βρίσκεται το Είδος. Δύο οργανισμοί ανήκουν στο ίδιο είδος όταν παράγουν γόνιμους απογόνους. Για παράδειγμα το άλογο και ο γάιδαρος είναι διαφορετικά είδη, γιατί, παρόλο που διαθέτουν απόγονο, τον ημίονο ή μουλάρι, αυτός είναι στείρος. Οι οργανισμοί διαρίνονται αρχικά σε μονοκύτταρους και πολυκύτταρους. Οι πρώτοι είναι δύο τύπων: οι προκαρυωτικοί, που δε φέρουν ενδοκυττάριο πυρήνα (=κάρυον), και οι ευκαρυωτικοί, που φέρουν. Οι πολυκύτταροι οργανισμοί αποτελούνται αποκλειστικά από κύτταρα με πυρήνα και διακρίνονται σε έξι Βασίλεια, δύο εκ των οποίων είναι των Φυτών και των Ζώων. Τα Ζώα διακρίνονται περαιτέρω σε ασπόνδυλα και σπονδυλωτά, ανάλογα αν φέρουν ή όχι σπονδυλική στήλη. Μία κατηγορία σπονδυλωτών είναι τα θηλαστικά που εκπροσωπούν μερικά από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος είδη, όπως οι ελέφαντες και οι φάλαινες. Περαιτέρω, μια υποκατηγορία θηλαστικών είναι τα πρωτεύοντα, που διαθέτουν σχετικά ανεπτυγμένο εγκέφαλο, στην κορυφή των οποίων βρίσκεται ο άνθρωπος. Το ανθρώπινο είδος ανήκει μεν στο ζωϊκό βασίλειο, αλλά διαφέρει κατηγορικά, καθώς ο ανώτερος εγκέφαλος του επέτρεψε να λάβει μία εντελώς διαφορετική κατεύθυνση, αυτήν του πολιτισμού.



Η Ζωή αναπτύχθηκε και συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι σήμερα με το φαινόμενο της Εξέλιξης, θέμα του επόμενου άρθρου.