Ο Πόλεμος - Μέρος 1ο: Θεωρία

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Η βιολογική ζωή είναι εύθραυστη και βρίσκεται συνεχώς αντιμέτωπη με κινδύνους που απειλούν την ακεραιότητά της. Τα ζώα, ανάλογα με το επίπεδο που ανήκουν στην τροφική αλυσίδα, διαθέτουν διάφορους μηχανισμούς άμυνας απέναντι στους εχθρούς και τα φυσικά στοιχεία. Ο άνθρωπος συνέστησε ανώτερες κοινωνίες και αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις απειλές του περιβάλλοντος, ωστόσο προέκυψε μια νέα: ο ίδιος του ο εαυτός. Από πολύ πρώιμο στάδιο εξέλιξης η κοινωνία γνώρισε φυσικές συγκρούσεις μεταξύ ομάδων, στον οποίο χρησιμοποιούνται ειδικά υλικά μέσα, τα όπλα. Για την άμυνα σε περιπτώσεις τέτοιων απειλών προβλέπεται ιδιαίτερο όργανο, ο στρατός ή ένοπλες δυνάμεις, το οποίο λειτουργεί με αυστηρότερη πειθαρχία και ιεραρχία από την υπόλοιπη κοινωνία, ενώ αναλαμβάνει ουσιαστική εξουσία σε περίπτωση προσβολής της εσωτερικής ασφάλειας.

Στην ιστορία συνέβησαν αναρίθμητες μάχες σε τέτοια έκταση και σημασία, ώστε ειπώθηκε ότι "Η ειρήνη είναι η απατηλή περίοδος μεταξύ δύο πολέμων", ενώ ο Ιούλιος Καίσαρας δήλωσε ότι "Αν επιθυμείς ειρήνη, προετοίμαζε πόλεμο". Όλες οι μεγαλές Αυτοκρατορίες, όπως η Αθηναϊκή, η Ρωμαϊκή και η Κινεζική, επεκτάθηκαν και επιβλήθηκαν με τη χρήση ισχυρών στρατών. Ιδιαίτερα παραδείγματα είναι εκείνα της Μακεδονίας υπό τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος σε 9 χρόνια επέλασε και ένωσε ολόκληρο ουσιαστικά τον τότε γνωστό κόσμο, και της Αρχαίας Σπάρτης, που έφτασε σε ανώτατα επίπεδα πειθαρχίας με αποτέλεσμα την ηρωϊκή αυτοθυσία στη μάχη των Θερμοπυλών. Πριν από την κύρηξη ενός πολέμου συνηθίζεται, αλλά όχι πάντα, να εξαντλούνται άλλες μέθοδοι επίλυσης διαφορών και κατεύνασης των εντάσεων, όπως οικονομικές και διπλωματικές, η αποτυχία των οποίων οδηγεί σε αδιέξοδο. Ο Πρώσος στρατιωτικός Καρλ φον Κλαούζεβιτς επισήμανε ότι "Πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα". Τις περισσότερες φορές μια δύναμη αποτελεί εμφανώς την επιτιθέμενη, η οποία καθοδηγείται από αλαζονεία με σκοπό το υλικό κέρδος, εναντίον μιας άλλης που αμύνεται. Επίσης, γίνεται διάκριση ανάμεσα στις βαθύτερες αιτίες ενός πολέμου που προηγούνται αρκετό χρονικό διάστημα και στις επιφανειακές αφορμές που αποτελούν ευκαιριακές δικαιολογίες. Συνήθως, όμως, τα γεγονότα είναι πιο πολύπλοκα με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Δ' Σταυροφορία: το 1201, στο πλαίσιο της Χριστιανικής ενότητας, οι Λατινικές χώρες ξεκίνησαν εκστρατία με σκοπό την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ από τους Άραβες, αλλά ο άπληστος υπέργηρος Δόγης της Βενετίας Δάνδαλος τις έστρεψε εναντίον του Βυζαντίου με σκοπό να αλώσει τα πλούτη της. Η καταστροφή ήταν πολλαπλάσια εκείνης του 1453 από τους Οθωμανούς και μέχρι σήμερα οι σημαντικότεροι θησαυροί του Βυζαντίου βρίσκονται σε εκκλησίες και μουσεία της βόρειας Ιταλίας.

Ο πόλεμος είναι ένδειξη αποτυχίας του πολιτισμού, ο οποίος δε βασίζεται στην ωριμότητα και καλλιέργεια του πνεύματος αλλά καταφεύγει σε κατώτερες και ενστικτώδεις ενέργειες. Με την ευρύτερη έννοια του ανθρώπου όλοι οι πόλεμοι είναι εμφύλιοι, αφού πραγματοποιούνται εντός του ίδιου είδους. Ο αμερικανός Herbert Hoover είπε ότι "Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κυρήσουν πόλεμο, αλλά οι νέοι τον εκτελούν και σκοτώνονται", ενώ ο Κινέζος στρατηγός Sun Tzu δήλωσε "Η ανώτερη τέχνη πολέμου είναι η νίκη του εχθρού χωρίς μάχη".-