Η Μαζική Επικοινωνία

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας


Η σύγχρονη κοινωνική ανάπτυξη οδήγησε στην επιτάχυνση της απομακρυσμένης επικοινωνίας ανάμεσα σε άτομα και ομάδες. Όταν η τελευταία πραγματοποιείται παράλληλα και σε μεγάλη έκταση ονομάζεται Μαζική Επικοινωνία, και, εφόσον μεταδίδονται νέες πληροφορίες, Μαζική Ενημέρωση.
Τα πρώτα σύγχρονα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας (ΜΜΕ) ήταν τα διαφόρων ειδών έντυπα κείμενα, όπως το βιβλίο και έπειτα η εφημερίδα, ενώ στο τέλος του 19ου αιώνα εφευρέθηκε το γραμμόφωνο και ακολούθησαν ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα, τα οποία υλοποιούν τυπικά μονόδρομη επικοινωνία από μια κεντρική πηγή πληροφοριών προς τον παραλήπτη. Τα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκαν τεχνολογίες που επιτρέπουν και αμφίδρομη επικοινωνία, όπως πχ. το Διαδίκτυο.

Εδώ και αρκετό καιρό τα ΜΜΕ απολαμβάνουν μεγάλης οριζόντιας εξάπλωσης και επιτρέπουν την άμεση μετάδοση οποιουδήποτε μηνύματος σε μαζική έκταση, με αποτέλεσμα τη δυνατότητα διαμόρφωσης της κοινής γνώμης. Επίσης, επιδρούν στον ψυχισμό και τη συμπεριφορά του ατόμου, καθώς εγκαθιστούν ένα είδος άμεσης και προσωπικής επικοινωνίας με αυτό. Η δύναμη που φέρει ο έλεγχος του περιεχομένου των ΜΜΕ αναγνωρίστηκε σύντομα και οδήγησε στη συγκέντρωση των παγκόσμιων δικτύων επικοινωνίας από ελάχιστα κέντρα. Στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη μονοψήφιος αριθμός επιχειρηματικών ομίλων μονοπωλεί τον έλεγχο περισσότερου από 90% της αγοράς με συνέπεια τον εύκολη καθοδήγησή της.

Η θεματολογία που παρουσιάζεται σε κάθε κανάλι μαζικής επικοινωνίας εναλλάσσεται εσκεμμένα μεταξύ συγκεκριμένων
προτύπων που έχουν σκοπό την πρόκληση στο άτομο αντίστοιχων ψυχικών και πνευματικών επιδράσεων. Αναγνωρίζονται τρεις κατηγορίες βασικών μηνυμάτων:

1) μηνύματα καταστροφής και παρακμής, πχ. πόλεμοι, σκάνδαλα, ιστορίες απληστίας και εκμετάλλευσης κλπ, που προκαλούν φόβο και αποδιοργάνωση

2) μηνύματα ελπίδας, όπως θέματα σχετικά με την οικογένεια, τον έρωτα, τη φιλία κλπ, που προκαλούν επίπλαστη χαρά και προσμονή και, τέλος,

3) συμβατικά και προκατασκευασμένα μηνύματα, όπως πχ. ότι είναι δίκαιο και θεμιτό οι ισχυροί να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους οι οποίοι είναι ανίκανοι και άξιοι της μοίρας τους.

Τα παραπάνω μηνύματα μεταδίδονται είτε φανερά, με απλές εικόνες ή ήχους, είτε υποσυνείδητα ως τμήμα πιο πολύπλοκων και οργανωμένων σεναρίων. Επίσης, προβλέπεται συχνή αλλαγή τους με σκοπό να μην καταστεί αντιληπτό το πλασματικό τους περιεχόμενο, ενώ ουσιαστικά
το άτομο εθίζεται στην εφημέρεια και την κενότητα. Συνολικά επιχειρείται να αδρανοποιηθεί η παραγωγική και κοινωνική διάθεση, να χειραγωγηθεί η πνευματική λειτουργία, να διασπαστεί η προσοχή από τα σημαντικά θέματα, να διευρυνθεί η ανοχή απέναντι στην εκμετάλλευση και να απομακρυνθεί η ανθρωπιστική γνώση. Η ενδεδειγμένη απάντηση, όμως, σε κάθε απόπειρα εκφυλισμού του ανθρώπου αποτελεί η απόλυτη αδιαφορία και αγνόηση, καθώς μόνο τότε το πνεύμα παραμένει απρόσβλητο και ακέραιο.-