Ο Χρυσός Κανόνας της Ηθικής

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Ο Χρυσός Κανόνας της Ηθικής ή, αλλιώς, η Αρχή του Αμοιβαίου Αλτρουισμού αποτελεί μια ανθρωπιστική επιταγή, η οποία σε ιδανικές συνθήκες ρυθμίζει τη λειτουργία της κοινωνίας. Με απλά λόγια η θετική της διατύπωση είναι "Να συμπεριφέρεσαι στους άλλους, όπως θέλεις να σου συμπεριφέρονται και αυτοί". Ισοδύναμα, η αρνητική διατύπωση είναι "Να μην συμπεριφέρεσαι στους άλλους, όπως δεν θέλεις να σου συμπεριφέρονται και αυτοί". Η εν λόγω αρχή απαντάται σε διάφορες φιλοσοφίες. Από τους πρώτους που τη διατύπωσαν ήταν ο Θαλής ο Μιλήσιος και ο Ισοκράτης, παράλληλα με Κινέζους (Κουμφούκιος) και Ινδούς διδασκάλους, ενώ αργότερα ακολούθησαν ο Χριστιανισμός και ο Ισλαμισμός. Ωστόσο, ορισμένοι φιλόσοφοι, αμφισβήτησαν την εγκυρότητα του κανόνα με το επιχείρημα ότι δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε την επιθυμία και βούληση των άλλων σε κάθε περίσταση. Ο  Immanuel Kant έδωσε μια ελαφρώς διαφορετική διατύπωση η οποία διευκολύνει την εφαρμογή στο δημόσιο βίο: "Να ακολουθείς εκείνες τις αρχές που θα ήθελες να αποτελούν τους απαράβατους κανόνες όλης της κοινωνίας". Για παράδειγμα, αν διαπράττεις παρανομία, τότε θα πρέπει να επιτρέπεις να τη διαπράττουν και άλλοι, και μόνον αν είσαι νομοταγής και συνετός, θα πρέπει να απαιτείς τα ίδια.

Η πιστή εφαρμογή του Χρυσού Κανόνα αποτελεί απαραίτητο παράγοντα της ατομικής και κοινωνικής βελτίωσης, ενώ η παραβίασή του οδηγεί με βεβαιότητα σε φθορά και παρακμή. Μια κοινωνία μπορεί να λειτουργεί, ακόμα και να ακμάζει, όταν όλα τα μέλη της συνεννοούνται και υποτάσσονται στους ίδιους κανόνες, ακόμα και αν οι τελευταίοι θεωρούνται ανήθικοι. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο του ελεύθερου καπιταλισμού οι εταιρίες στοχεύουν στο ίδιον κέρδος με κάθε μέσο και θυσία, η οποία δε λαμβάνει υπόψιν ηθικές αρχές ή την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Ωστόσο, επειδή έχουν συμφωνήσει στην βάση της άκρατης ελευθερίας, το σύστημα ακμάζει και είναι υγιές. Αντίθετα, στον ευαίσθητο τομέα της δημόσιας εξουσίας διαπιστώνεται εκτεταμένη παραβίαση του Χρυσού Κανόνα. Συχνά πολιτικοί άρχοντες παρουσιάζουν διττή συμπεριφορά: από τη μια μεριά επιβάλουν βίαια πιεστική πολιτική με οικονομική ύφεση, βαρείς φόρους και χρέη για τους πολίτες, ανεξέλεγκτη ανεργία και απάνθρωπους νόμους και από την άλλη εξασφαλίζουν ευνοϊκή μεταχείριση για τους ίδιους και το περιβάλλον τους. Ακόμα χειρότερα, προσπαθούν να πείσουν την ευρεία μάζα ότι υποχρεούται να ανέχεται την κατάσταση και να υποτάσσεται, ενώ οι ίδιοι διατηρούν το δικαίωμα της αυθαιρεσίας.

Σήμερα επικρατεί κατηγορική απόσταση ανάμεσα στο Κράτος και γενικά το Σύστημα και στον απλό πολίτη, η οποία αντιμετωπίζεται μόνο αν ο τελευταίος απαιτήσει την γενικευμένη επιβολή των δικών του αρχών και κανόνων, και όχι εκείνων ξένης προέλευσης. Ισοδύναμα, θα πρέπει να μηδενίσει την ανοχή του για οποιαδήποτε δημόσια ενέργεια δεν εγκρίνει ο ίδιος.-