Άνθρωπος και Ύλη

Ο άνθρωπος διατηρεί στενή σχέση ζωτικής σημασίας με την περιβάλλουσα ύλη, καθώς ως βιολογικός οργανισμός από την πρώτη στιγμή της ζωής έχει ανάγκη τροφής, νερού και αέρα για την επιβίωσή του. Περαιτέρω, η συγκέντρωση σε ομάδες οδήγησε σε πολύπλοκες κοινωνίες, στις οποίες καλείται να ρυθμίσει την κατανομή και εκμετάλλευση των υλικών αγαθών με σκοπό την ομαλή συμβίωση. Οι δύο ακραίες οικονομικές που έχουν εκφραστεί είναι ο Κομμουνισμός, όπου δεν επιτρέπεται η ατομική ιδιοκτησία και το σύνολο της οικονομίας υπόκειται σε στενό κρατικό έλεγχο και ο Καπιταλισμός, στον οποίο το κράτος περιορίζεται στις κατά το δυνατόν λιγότερες λειτουργίες. Σε όλα τα κράτη του κόσμου ακολουθείται, συνήθως, μία ενδιάμεση οδός ανάλογα με την ποιότητα και τη νοοτροπία κάθε ενός. Στην Ελλάδα η ατομική ιδιοκτησία προστατεύεται νομικά από το άρθρο 17 του Συντάγματος, αρκεί το δικαίωμα αυτής να μην ασκείται "σε βάρος του γενικού συμφέροντος".


Η έννοια της ιδιοκτησίας είναι τόσο παγιωμένη στη συνείδηση του ανθρώπου που δεν γίνεται αντιληπτό ότι αποτελεί μια ψευδαίσθηση, αφού το μόνο που μας ανήκει πραγματικά και αναπόσπαστα είναι το σώμα μας, ενώ όλα τα άλλα αγαθά είναι εξωγενή και εφήμερα. Αυτό γίνεται φανερό στην περίπτωση εκτάσεων γης, όπου συμβατικά λέγεται ότι αποτελούν ιδιοκτησία του ανθρώπου, ενώ στην πραγματικότητα ο άνθρωπος είναι παιδί της μητέρας Γης. Η κατοχύρωση υλικών αγαθών ανεξαρτήτως ποσότητας και προέλευσης, σε συνδυασμό με την ανθρώπινη αδυναμία και έλλειψη παιδείας, οδηγεί στην υποταγή και εξάρτηση από την ύλη και στο κυνήγι του εφήμερου καταναλωτικού κέρδους, με αποτέλεσμα τον εγωισμό και την αλλοτρίωση. Παράλληλα, ο οικονομικός ανταγωνισμός οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερη ανισοκατανομή του πλούτου και περιορισμό του διαθέσιμου εισοδήματος, με αποτέλεσμα οι λίγοι να απολαμβάνουν πλασματική χαρά από την καταναλωτική σπατάλη και οι πολλοί να υποφέρουν από πραγματική δυστυχία λόγω έλλειψης βασικών αγαθών. Η κατάσταση και των δύο ομάδων, επίσης, συχνά οδηγεί σε ψυχιατρική ασθένεια με συμπτώματα κατάθλιψης, κοινωνικής απόσυρσης και αδρανοποίησης ή μανιακής και αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, η άκριτη άρνηση της ατομικής ιδιοκτησίας είναι αφελής και επικίνδυνη, καθώς αντίκειται στην ατομιστική φύση του ανθρώπου και μπορεί να επιφέρει χειρότερες συνέπειες.

Το υλιστικό πρόβλημα αναζητεί λύση σε δύο επίπεδα, το θεωρητικό και το πρακτικό. Καταρχήν, ο άνθρωπος πρέπει να στρέψει την προσοχή του σε πνευματικές και όχι υλικές αναζητήσεις και να διαθέτει ορθή καταναλωτική κρίση, με την οποία να συνειδητοποιήσει ότι για την υγιή και ομαλή διαβίωση είναι απαραίτητα ελάχιστα υλικά αγαθά από αυτά που προσφέρει ο σύγχρονος τεχνολογικός πολιτισμός, και, σίγουρα, πολύ λιγότερα από όσα κατέχει ή επιδιώκει ο ίδιος. Οφείλει, επίσης, να διαπιστώσει ότι με την προσκόλληση σε ανόητες, εφήμερες και ακριβές απολαύσεις, παρασύρεται και χάνει τις πραγματικές και σημαντικές οι οποίες του προσφέρονται δωρεάν ή με ελάχιστο κόστος, όπως, για παράδειγμα, η άμεση επαφή με τη φύση, τη γνώση και τους συνανθρώπους του. Αφού αποκτηθεί η κατάλληλη παιδεία, για την τυπική λειτουργία της κοινωνίας μπορεί να εφαρμοστεί ένα δίκαιο σύστημα κατανομής που υπακούει στον εξής γενικό κανόνα: "στον καθένα ανήκουν μόνον εκείνα τα παραγωγικά μέσα, στα οποία εργάζεται προσωπικά, και εκείνα τα καταναλωτικά αγαθά, τα οποία απολαμβάνει άμεσα ο ίδιος, και τίποτα περισσότερο". Για παράδειγμα, δεν μπορεί κάποιος να κατέχει 20 κατοικίες, ενώ χρειάζεται μόνο μία, και άλλος να μην έχει καμία. Έτσι αποφεύγεται η συγκέντρωση παράλογων και αναξιοποίητων ποσοτήτων πλούτου από λίγους και η οικονομική καταστροφή και απορία των πολλών, με εξίσου ευεργετικές επιδράσεις στην κοινωνική συνοχή και την ατομική ψυχολογία. Τέλος, σε όσους ρωτήσουν αφελώς: "Δε θα μπορώ να έχω καμία πολυτέλεια;", η απάντηση είναι: "Φυσικά και μπορείς, αλλά να την έχεις εσύ, όχι να σε έχει αυτή" και "Αφού αποκτήσεις την κατάλληλη παιδεία, δε θα θέλεις πια καμία πολυτέλεια."-