Η Σύγχυση της Εθνικής Συνείδησης

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Πολύ συχνά επικρατεί απόσταση από την υποκειμενική αίσθηση που δημιουργείται για ένα θέμα και την αντικειμενική, πραγματική του κατάσταση λόγω παρανοήσεων, πλανών ή έλλειψης επαρκούς πληροφόρησης. Παράδειγμα, όπου η εντύπωση της κοινής γνώμης απέχει από την πραγματικότητα, αποτελούν διάφορα χαρακτηριστικά στοιχεία της Ελλάδας, όπως ιστορικά γεγονότα και η σημασία τους, το οποίο οδηγεί σε προβληματική συμπεριφορά του λαού. Από ποικίλες πηγές εξουσίας, ενημέρωσης και διαμόρφωσης γνώμης γίνεται προσπάθεια για παραπλάνηση προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις, είτε προς την υπερβολή και το "φούσκωμα" των γεγονότων, είτε στην αποσιώπηση και υποβιβασμό τους.

Έτσι, καθ' όλη τη διάρκεια της σχολικής περιόδου αλλά και με κάθε ευκαιρία στην καθημερινή ζωή τονίζονται και επαναλαμβάνονται συγκεκριμένες όψεις της αρχαίας και σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, μεταξύ άλλων των ένδοξων μαχών εναντίον των Περσών και της ιδέας της Ελληνικής Επανάστασης. Ωστόσο, τα αναφερόμενα γεγονότα δεν καλύπτουν πάνω από το 5% του χρονικού διαστήματος της πολυ-χιλιετούς Ελληνικής ιστορίας και αποσιωπούν πλήρως ή αδιαφορούν για σημαντικές λεπτομέρειες ή ακόμα και ολόκληρες χρονικές περιόδους, δημιουργώντας εσκεμμένα μια συναισθηματικά φορτισμένη αίσθηση για το έθνος. Οι λίγες δεκαετίες που παρουσιάζονται ως ακμάζουσες (πχ. Χρυσός Αιώνας, στάδια απελευθέρωσης από Οθωμανική Αυτοκρατορία κλπ) επισκιάζονται από αιώνες παρακμής και καταστροφικών γεγονότων, τα οποία είναι σχεδόν αόρατα στη συνείδηση του κόσμου, όπως πχ. η παρακμή της Αθήνας στους Ελληνιστικούς χρόνους, τα βάρβαρα γεγονότα του Βυζαντινού Μεσαίωνα και, πιο πρόσφατα, το πλαίσιο της Μικρασιατικής καταστροφής και των Βαλκανικών πολέμων. Αποκορύφωμα αποτελεί το "εθνικό ταμπού" του Εμφυλίου πολέμου, το οποίο γίνεται προσπάθεια να ξεχαστεί ακόμα και από τους αυτόπτες μάρτυρές του. Η παρανόηση δεν αφορά μόνο την ιστορία αλλά επεκτείνεται και στη σημερινή θέση της χώρας. Για παράδειγμα, την προηγούμενη δεκαετία είχε καλλιεργηθεί η εικόνα της ισχυρής Ελλάδας σε εσωτερικό και εξωτερικό, σε βαθμό που αυτο-θεωρούμασταν προσκείμενοι σε βορειο-ευρωπαϊκά έθνη, ενώ αιφνίδια με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης μετατραπήκαμε σε παρίες, επαίτες και απατεώνες της Ευρώπης. Στην πραγματικότητα η νοοτροπία και φύση του Ελληνικού λαού δεν άλλαξε καθόλου τα τελευταία 40 χρόνια τουλάχιστον, ενώ η υποκειμενική εικόνα της χώρας στο εξωτερικό διαμορφώνεται πλασματικά από την αντίστοιχη κοινή γνώμη των άλλων λαών.

Η σημαντική απόσταση από την αντικειμενική πραγματικότητα αποτελεί βασική τροχοπέδη στην ανάπτυξη και ευημερία με διάφορους μηχανισμούς. Από την μια ικανοποιεί μερικώς την ενστικτώδη ανάγκη για εθνική υπερηφάνεια και δημιουργεί αίσθημα ψευδούς ανακούφισης και, από την άλλη, ταπεινώνει το υγιές φρόνημα και αδρανοποιεί τα κίνητρα για εθνική ομοψυχία και συστράτευση. Η έκφραση "είμαστε ραγιάδες και ανεπρόκοποι, αλλά μην τολμήσει να μας το πει κανένας ξένος" συνοψίζει τη σύγχυση που επικρατεί στη συνείδηση του Έλληνα, η οποία τελικά τον μετατρέπει σε υποχείριο διαφόρων παραγόντων. Αντικειμενικά, η Ελλάδα διαθέτει, μεν, ένδοξη ιστορία, αλλά αποτελεί ένα απλό και μικρό περιφερειακό κράτος που ελέγχεται από τις διεθνείς δυνάμεις μέσω της εγκατεστημένης εγχώριας εξουσίας. Η συνειδητοποίηση των ιδιαίτερων δυνάμεών της, της θέσης, του φυσικού πλούτου και των ανθρώπων της, και η αδιαφορία για τις μεθοδευμένες διατυπώσεις θα οδηγήσει στην επιθυμητή αφύπνιση και αναπτέρωση.-