Διάκριση Ναι, Ρατσισμός Όχι

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας




Το ζήτημα της διάκρισης ατόμων μέσα στην κοινωνία με βάση χαρακτηριστικά στοιχεία τους περιγράφεται από τον ρατσισμό ή φυλετισμό, ωστόσο ο όρος είναι ελλιπής γιατί κριτήριο δεν αποτελεί μόνο η φυλή, αλλά και κάθε άλλος δυνατός κατηγορικός παράγοντας.

 Οι τελευταίοι μπορούν να χωριστούν σε βιολογικούς (πχ. χρώμα δέρματος) και κοινωνικούς, οι οποίοι προστίθενται κατά τη διάρκεια της ζωής εντός της κοινωνίας (πχ. θρησκεία, μόρφωση, επάγγελμα κλπ). Η διάκριση ανθρώπων έχει αιώνια ιστορία, ίσως και προϊστορία, αν λάβουμε υπόψιν τη θεωρούμενη διαμάχη ανάμεσα στους Homo Sapiens και Neanderthalensis, αλλά το σύγχρονο πρόβλημα του ρατσισμού ανέκυψε τους τελευταίους αιώνες της παγκοσμιοποίησης, όταν οι Ευρωπαίοι επεκτάθηκαν σε απομακρυσμένα σημεία της υδρογείου. Γρήγορα ακολούθησε η Αμερική, όπου οι Ευρωπαϊκής καταγωγής άποικοι καταπίεζαν εκείνους της Αφρικανικής, και κορυφώθηκε με το φαινόμενο του Φασισμού και τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Έκτοτε, παρατηρείται μια φάση ικανοποιητικής ηρεμίας, κατά την οποία η προώθηση των διαφορών μεταξύ ομάδων αποφεύγεται και, όταν ανακύπτει δημόσια, κατακρίνεται από την κοινή γνώμη και τους πολίτες.


Είναι χρήσιμο να αναγνωριστούν δύο μορφές και σκοπιμότητες της διάκρισης ανθρώπων: η πρώτη είναι ο "κακός" ρατσισμός και πηγάζει από μια αντανακλαστική επιθετικότητα έναντι κάθε ξένου και διαφορετικού (ξενοφοβία) χωρίς να λαμβάνει υπόψιν λογικά επιχειρήματα και προέρχεται από υποβόσκουσα ψυχική αδυναμία, πνευματική ανεπάρκεια, αίσθημα προσωπικής ή εθνικής κατωτερότητας και άλλα προβληματικά συμπλέγματα. Για παράδειγμα, η διάκριση με βάση το χρώμα του δέρματος είναι άστοχη, καθώς έχει αποδειχθεί τόσο γενετικά όσο και από τις περιπτώσεις μαύρων μεταναστών που γεννήθηκαν σε προηγμένες κοινωνίες και πρόκοψαν το ίδιο με τους γηγενείς, ότι δε φέρει καμία επίδραση στην προσωπικότητα. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η "καλή" διαφοροποίηση με βάση συνήθη κοινωνικά χαρακτηριστικά, η οποία, δυστυχώς, εκλείπει συστηματικά από την κοινωνία ενώ θα έπρεπε να προωθείται. Η τυφλή ισοπέδωση και εξίσωση των ατόμων με το επιχείρημα-σημαία των ίσων ευκαιριών και δικαιωμάτων είναι λανθασμένη, γιατί οδηγεί στην καταστολή της διαμαρτυρίας των πολλών και την εκμετάλλευσή τους από τους λίγους. Για παράδειγμα, η αντίληψη και προβολή της απόστασης των ισχυρών από τα ασθενή μέλη της κοινωνίας ξεθωριάζει όλο και περισσότερο με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ανοχή στην καταπίεση των δεύτερων και να μειώνεται η βοήθεια προς αυτά σε κάθε επίπεδο: στους αδύναμους μορφωτικά μειώνονται οι ευκαιρίες μάθησης, στους αρρώστους γίνονται περικοπές στις παροχές, στους νέους περιορίζονται οι επαγγελματικές ευκαιρίες κοκ. Παρόμοια, η επιχειρούμενη εξίσωση ανδρών και γυναικών οδηγεί σε εκτεταμένες συνειδητές και υποσυνείδητες παρερμηνείες και επιπλοκές στο ρόλο και την πορεία του καθενός. Η θεώρηση απόλυτης ομοιομορφίας εκεί όπου υπάρχει ουσιαστική διαφορά, η οποία θα ωφελούσε το σύνολο, είναι το ίδιο, αν όχι περισσότερο, επιβλαβής από την τεχνητή διάκριση εκεί, όπου υπάρχει ταύτιση. Ωστόσο, ευτυχώς υπάρχουν παραδείγματα χαρακτηριστικών στα οποία δημιουργείται αυθόρμητα διαφοροποίηση και αποτελούν ενδείξεις καλής συμπεριφοράς, όπως μεταξύ του ευγενικού και αγενούς, του άεργου και του εργατικού κλπ


Η μητέρα-φύση μέσω της εξέλιξης δεν προέβλεψε για την ισότητα των παιδιών-ανθρώπων, αντίθετα κατένειμε τυχαία σε αυτούς προτερήματα και ελλείψεις, και είναι μέλημά τους να διαχειριστούν την ανισορροπία. Η εσκεμμένη συγκάλυψη των ουσιαστικών φυσικών και επίκτητων διαφορών οδηγεί στην αδιαμαρτύρητη αποδοχή από την αδύναμη πλειοψηφία της κατάστασής της ως δεδομένη "μοίρα". Το σωστό είναι να συνειδητοποιηθούν και να εντοπιστούν οι διαφορές, να εκτιμηθούν σοβαρά με βάση σταθερά, αντικειμενικά και διαχρονικά κριτήρια και να προωθηθούν ενέργειες ουσιαστικής εξάλειψής τους.-