Εκκλησία και γυναίκα…

Ένα θέμα τόσο απλό και παράλληλα τόσο δύσκολο στην τοποθέτηση του. Διαστρεβλώθηκε στον άξονα μεταξύ φεμινιστικών ερμηνειών και θεολογικών σχολαστικών απολυτοποιήσεων.

Όμως στην ορθόδοξη θεολογία τα πράγματα είναι ξεκάθαρα, μέσα στην ποιμαντική της, που ερμηνεύεται ως βοήθεια του ανθρώπου στους προβληματισμούς του, προσλαμβάνει όλους τους παράγοντες, που διαμόρφωσαν την τάδε άποψη, τον τάδε κανόνα.

Η εκκλησία είναι η φανέρωση στον κόσμο του μυστηρίου των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Ωστόσο, παρά την εν Θεώ αποκάλυψη της, δεν παύει να κινείται μέσα στον χρόνο και στο χώρο. Επιπλέον, συγκροτείται από το σώμα των μελών της που είναι άνθρωποι με πολιτισμικές και ιστορικές καταβολές. Επομένως κάθε αντίληψη, κάθε άποψη που εκφράζεται δεν μπορεί να απομονώνεται από τις συνθήκες της εποχής και του ανθρώπου. Σ’ αυτό μπορούμε να δώσουμε ένα παράδειγμα, η νηστεία και η τάξη αυτής που ορίζεται μέσα στους Κανόνες, δεν έχει εφαρμογή στις χώρες της Αφρικής, όπου καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από ασιτία.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο κάθε άποψη, δεν μπορεί να επιβληθεί ως δόγμα, ούτε να έχει αξιώσεις καθολικής εφαρμογής. Το ότι ο Χριστός είναι Θεός και Άνθρωπος ταυτόχρονα, αυτό είναι δόγμα και δεν μπορεί ν’ αμφισβητηθεί καθώς ακυρώνει την σωτηρία του ιδίου του ανθρώπου μια αντίθετη άποψη. Σ’ αυτήν την σύγχυση βρέθηκαν όσοι επιχείρησαν να θέσουν τεμπέλες μισογυνισμού στην εκκλησία, προβάλλοντας τα χωρία της αγίας Γραφής και την ιεροσύνη των ανδρών.

Μέσα στην εκκλησία, τα δυο φύλλα δεν διαχωρίζονται, δεν υποβιβάζονται, ούτε υπερέχουν του άλλου. Με την ενανθρώπηση του Θεού, όλος ο άνθρωπος τιμάται, σώζεται και θεώνεται. Για την ορθόδοξη θεολογική ερμηνεία υπάρχει μόνο άνθρωπος, πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, άξιο κάθε τιμής και αγάπης, δεν διαχωρίζεται. Ο Χριστός έγινε άνθρωπος, ούτε άνδρας, ούτε γυναίκα, στο πρόσωπο του ως Θεός εξισώνει και τους δυο. Το γεγονός ότι ο άνδρας προηγείται της γυναικός στην δημιουργία, κρύβει την σοφία του Θεού, να προσφέρει την γυναίκα ως δώρο, έκπληξη, ομορφιά και έρωτα προς τον άνδρα. Προερχόμενη από την πλευρά φανερώνει όχι μόνο την ισοτιμία, αλλά και την ύπαρξη, την ίδια την ζωή ως ολοκλήρωση  των δυο σ’ ένα, μέσω της αγάπης των.

Ο Χριστός εκτός από τους δώδεκα και τους εβδομήντα μαθητές, είχε και μαθήτριες που διακονούσαν το έργο του. Είχαν ως έργο την φιλανθρωπία. Ενέργεια που για τα ιουδαϊκά δεδομένα ήταν ιδιαίτερα ριζοσπαστική. Αλλά και ο ίδιος επιτρέπει πρώτα οι γυναίκες να τον δουν Αναστημένο, Εμφανιζόμενος στην Παναγία και στις Μυροφόρες. Εξ’ άλλου το γεγονός των θαρραλέων Μυροφόρων, αποδεικνύει ότι η ισότητα δεν εκφράζεται σε μυϊκές δυνατότητες και φυσικά χαρίσματα, αλλά στην δύναμη της καρδιάς και της αγάπης.

Οι κατηγορίες που εκτοξεύονται προς την εκκλησία, εγκαλώντας την για μισογυνισμό, προέρχονται από χωρία της Αγίας Γραφής. Όμως δεν νοούνται με βάση το ιστορικό πλαίσιο της εποχής και την θέση της γυναίκας, ή καλύτερα την δυναμική του προσώπου της. Ο απόστολος Παύλος, υποστηρίζει ως προς το πρόσωπο και την τιμή, ότι δεν υπάρχει άνδρας και γυναίκα, εννοώντας τον φυλετικό διαχωρισμό, αλλά εκείνη την εποχή εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να φανταστεί την γυναίκα ως ανεξάρτητη προσωπικότητα, με τις γνώσεις, τον λόγο της, την εργασία, την ενασχόληση της με τα κοινά, εφόσον αυτά ήταν αδύνατα για εκείνα τα χρόνια. Σ’ όλες τις πόλεις , τα κράτη υπήρχε η ανδροκρατία. Ανάλογα με τον πολιτισμό, σε μια μη χριστιανική περιοχή μπορούσε να έχει περισσότερα προνόμια απ’ ότι σε μια χριστιανική, ένεκα των αντιλήψεων. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, τους νόμους και τα ήθη της εποχή του, που προκαλούν την ανισότητα, επειδή νομοθετούν και κυριαρχούν οι άνδρες(Λόγος ΛΖ, αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, ΕΠΕ 5, σελ. 437- 439). Άρα πολύ δύσκολο την εποχή εκείνη μια γυναίκα με τα σημερινά δεδομένα.

Ο λόγος του ευαγγελίου δεν στοχεύει στην προνομιακή μεταχείριση των ανθρώπων, αλλά στην εν Χριστώ αλλοίωση, στην μεταμόρφωση του κόσμου σε Χριστό, αν δεν γίνει μια κοινωνία αγάπης, τότε αδύνατον να έλθει η ισότητα, η αξιοπρέπεια του προσώπου, η ελευθερία. Αυτό ενδιαφέρει το ευαγγέλιο. Η εκκλησία ακολουθεί την ιστορία, τους πολιτισμούς, την εξέλιξη της επιστήμης, την αλλαγή των πεπαλαιωμένων αντιλήψεων. Στην ορθόδοξη θεολογία, η έρευνα, η τεχνολογία, η ανακάλυψη της δημιουργίας του κόσμου, είναι δώρα του Θεού, προσφέρονται στο άνθρωπο για να τα αυξήσει, να τα εμπλουτίσει και να τ’ ανακαλύψει. Η ιερά εξέταση γεννήθηκε σ’ αυτήν την αντίληψη ότι η άποψη μου είναι θέσφατο δόγμα και ακολουθείται πιστά. Στην ορθοδοξία δεν υπάρχει αυτό το πρόβλημα, εφόσον άλλο δόγμα κι άλλο απόψεις μέσα στον χρόνο και την πολιτισμική δραστηριότητα. Η επιστήμη, η πολιτεία έχει την αυτόνομη πορεία της, αυτό δεν αναιρεί την πίστη, αλλά την κάνει να θαυμάζει για τα κρυμμένα δώρα του Θεού στον κόσμο.

Είναι φυσιολογική εξέλιξη η ανεξάρτητη προσωπικότητα των γυναικών από την ανδρική κηδεμονία. Κάθε γυναίκα διαμορφώνει ξεχωριστά την προσωπικότητα της απολαμβάνει ίσης παιδείας, σπουδάζει, εργάζεται, αναλαμβάνει υψηλές διοικητικές θέσεις, πολιτεύεται. Όλα αυτά ήταν αδιανόητα όχι μόνο για την εποχή του Χριστού, ακόμα και για πριν 100 και λιγότερο χρόνια, για κάθε αστική δημοκρατία. Άλλο πρότυπο γυναικός θα είχε ο απόστολος Παύλος σήμερα αν έγραφε τις επιστολές του. Αν διαχωρίσουμε την εκκλησία από την κοινωνία μέσα στον χώρο και τον χρόνο, την οδηγούμε στην ανυπαρξία, η εκκλησία φανερώνεται εν χρόνω, αποτελείται από ανθρώπους με κοινωνικές καταβολές από εποχή σε εποχή.

Σαφέστατα, δεν μπορούμε να φανταστούμε τους άνδρες και τις γυναίκες να φορούν σήμερα την ενδυμασία της εποχής του Χριστού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο είναι αδύνατο και απάνθρωπο στον 21^ο αιώνα, να στερούνται οι γυναίκες της παιδείας, του δικαιώματος στην εργασία, της συμμετοχής στα κοινά. Η εργασία, η ενασχόληση με την πολιτική, το εμπόριο, αλλά και κάθε τι δεν αφαιρεί το δικαίωμα από την γυναίκα να είναι άριστη μητέρα, ικανή νοικοκυρά, όπως και ο άνδρας μ’ όλες τις ασχολίες του άριστος πατέρας και ικανός νοικοκύρης. Άλλωστε ο καλός γονέας χαρακτηρίζεται από την ανατροφή και την επιμέλεια της ψυχής των παιδιών κι όχι από το καλό φαγητό και τα πολλά χρήματα.

Το γεγονός της χειροτονίας των ανδρών ως ιερείς και του αποκλεισμού των γυναικών, δεν έχει κάποιο θεολογικό, ή δογματικό υπόβαθρο, βασίζεται στην παράδοση της εκκλησίας, στο χώρο που ξεκίνησε, παρέμεινε μέχρι σήμερα και θα μείνει διότι δεν συντρέχουν λόγοι αλλαγής, μέσα στον χρόνο και στην πορεία της. Άλλωστε στα πρωτοχριστιανικά χρόνια έχουμε τις διακόνισσες με την φιλανθρωπία και την βοήθεια εντός του ναού. Ακόμα και το γεγονός ότι στον σαραντισμό έμπαιναν τα αγόρια μόνο στο ιερό, παράδοση είναι, που ευτυχώς καταργείται σιγά-σιγά, εφόσον όσο ιερά είναι τα αγόρια, τόσο είναι και τα κορίτσια, μετά την ενανθρώπηση του Χριστού. Δεν θα ήταν κακό μαζί με τ’ αγόρια να συμμετέχουν και τα κορίτσια απ’ έξω στις εισόδους της Θείας Λειτουργίας και  των λοιπών ακολουθιών, εξάλλου παιδιά είναι και τα δυο, αγνά και καθαρά.

Στην εκκλησία υπάρχουν άνθρωποι, άνδρες και γυναίκες μαζί. Η εκκλησία δεν ασχολήθηκε με φεμινιστικές εξεγέρσεις, επειδή έχει τοποθετήσει ορθά τα πράγματα, έχει τιμήσει ως εικόνες Χριστού και τον άνδρα και την γυναίκα. Έχει την δυνατότητα όχι να εκσυγχρονίζεται , αλλά να προσαρμόζεται στις αλλαγές της ιστορίας και του πολιτισμού. Αυτό που μετράει δεν είναι πως θα ντυθείς, σε ποια μεριά θα καθίσεις, αλλά πόσο τον Θεό θ’ αγαπήσεις, πόσο θ’ ανοιχτείς στην αγάπη Του. Σήμερα οι γυναίκες προσφέρουν σημαντική διακονία στην εκκλησία, με την φιλανθρωπική και κοινωνική τους δραστηριότητα. Άλλωστε όλοι οι πατέρες στα συγγράμματα τους αναφέρουν την ιερότητα της μητρότητας, το πρόσωπο εκείνο που κρύβεται πίσω από κάθε άγιο και αγία. Αν δεν υπήρχε η Εμμέλεια δεν θα είχαμε Μέγα Βασίλειο, ούτε Γρηγόριο Θεολόγο χωρίς Νόννα, χωρίς Ανθούσα αδύνατον να έβγαινε ο Χρυσόστομο. Η κάθε γυναίκα κρύβει την ιερότητα της ζωής, είναι πρόσωπο μοναδικό και ανεπανάληπτο, άξια κάθε αγάπης και τιμής.  

Για την εκκλησία τα δικαιώματα της απορρέουν από το πρόσωπο του Χριστού, όπως και του ανδρός. Στο θεανθρώπινο Του πρόσωπο τόσο ο άνδρας, όσο και η γυναίκα, απολαμβάνουν την τιμή του ανθρώπου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αναβίβαση της γυναίκας, από την αναγόρευση της ως άνθρωπου. Άλλωστε η λέξη άνθρωπος κλίνεται και ο, αλλά και η, το παιδί είναι και αγόρι και κορίτσι. Κανένας άνδρας δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την γυναίκα, έχει μισή την πλευρά του κενή, μόνο ενωμένος μ’ αυτήν την ολοκληρώνει….

Τρυφωνόπουλος Γεώργιος

Θεολόγος, Αμύνταιο

tgeorgiosam@gmail.com

6987221930