Το Παράδειγμα της Ανάβρας

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Η Ανάβρα του νομού Μαγνησίας είναι ένα χωριό 700 περίπου κατοίκων χτισμένο στις πλαγιές του όρους Όθρυς σε υψόμετρο 1000 μέτρων.

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες ήταν ένας απομακρυσμένος και εγκαταλελειμμένος τόπος αλλά τις τελευταίες δεκαετίες υλοποιήθηκε ένα μικρό οικονομικό και κοινωνικό θαύμα: μετατράπηκε σε μια ακμάζουσα και πλούσια κοινότητα, η οποία αποτελεί πρότυπο για την Ελλάδα και ολόκληρο τον χώρο της Μεσογείου.

Όπως μαθαίνουμε από τοπικά μέσα ενημέρωσης, όλα άρχισαν στις αρχές του 1990 όταν ο Δημήτρης Τσουκαλάς άφησε την Αθήνα και ξεκίνησε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης της τοπικής κτηνοτροφίας με ανταγωνιστικούς όρους. Με την προώθηση και δημιουργία "κτηνοτροφικών πάρκων", για να στεγάζονται τα χιλιάδες ζώα τον χειμώνα που αποκλείεται από τα χιόνια, κατάφερε να μετατρέψει την προϋπάρχουσα απαρχαιωμένη και αδιέξοδη κατάσταση σε ένα σύγχρονο και ανταγωνιστικό σύστημα ζωικής παραγωγής, με αποτέλεσμα σήμερα το μέσο ετήσιο οικογενειακό εισόδημα να κυμαίνεται από 30 ως 100 χιλιάδες ευρώ με μηδενική ανεργία, ενώ οι συνθήκες διαβίωσης συγκρίνονται με εκείνες αντίστοιχων κοινοτήτων της Ελβετίας: μέριμνα για ασθενείς ομάδες, δωρεάν αθλητικές εγκαταστάσεις, λαογραφικό μουσείο κα. Αποκορύφωμα αποτελεί η πρόσφατη λειτουργία αιολικού πάρκου με πώληση του ρεύματος στη ΔΕΗ και εξασφάλιση εισοδήματος 100 χιλ. ευρώ για την κοινότητα, καθιστώντας την ανεξάρτητη από τη στήριξη της κεντρικής κυβέρνησης. Αν δεν ερχόταν το σχέδιο Καποδίστρια που επέβαλε την ένωση με την κοινότητα Αλμυρού και ανέκοψε την αναπτυξιακή πορεία, οι κάτοικοι θα είχαν, επίσης, δωρεάν θέρμανση και ρεύμα. Ο κος Τσουκαλάς αναφέρει ότι όλα έγιναν με κρατικά και Ευρωπαϊκά επενδυτικά προγράμματα στήριξης, τα οποία ήταν άφθονα διαθέσιμα. Το παράδειγμα της Ανάβρας θυμίζει τα αναπτυξιακά όνειρα των Ελλήνων και, κατ' επέκταση, των κατοίκων της Νότιας Ευρώπης, αλλά η εξαίρεση επιβεβαιώνει τον κανόνα της σημερινής παρακμής. Η επιτυχία οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, οι οποίοι μετέτρεψαν τους κατοίκους σε άξιους συνεργάτες, έτοιμους να αναλάβουν δράση υπό την καθοδήγηση των τοπικών αρχών. Όπως σε κάθε περίπτωση ακμής, δεν αρκούν μόνο ούτε άξιοι ηγέτες, ούτε ικανοί πολίτες αλλά αμφότερα. Οι εν λόγω παράγοντες είναι ακαθόριστοι, αλλά σχετίζονται με την απομονωμένη γεωγραφική θέση και την ιδιαιτερότητα του τόπου, μακριά από τη φθαρτική επίδραση των μεγάλων αστικών κέντρων, ενώ η περίπτωση παρομοιάζεται με εκείνη της Νορβηγίας.

Τα συμπεράσματα από το ελάχιστο αλλά σημαντικό πείραμα της Ανάβρας είναι πολλαπλά. Πρώτον, καθιστά ρεαλιστική και εφικτή τη μετάβαση από το τέλμα στην κορυφή, η οποία όμως απαιτεί συνεχή και συναπτή βηματική προσπάθεια για διάρκεια τουλάχιστον 10 ετών και όχι συντομότερα. Δεύτερον, αναδεικνύει τη σημασία των επενδυτικών προγραμμάτων, τα οποία διατίθενται, μεν, σε μεγάλες ποσότητες στο πλαίσιο της ρήσης "λεφτά υπάρχουν", σπαταλιούνται, όμως, είτε σε καταναλωτικούς σκοπούς, είτε σε κακής ποιότητας και αμφίβολης χρησιμότητας έργα. Τρίτον, τουλάχιστον για τις περιοχές που δεν διαθέτουν τουριστικό ενδιαφέρον, υπογραμμίζει τη σημασία του παραγωγικού αγροτικού τομέα σε συνδυασμό με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή κατά μία έκφραση "της γης και του ουρανού", και αποκλείει άλλες, όπως τη βιομηχανία και τις υπηρεσίες, στις οποίες η χώρα μας δε διαθέτει παράδοση. Τέλος, είναι σαφής η συμμετοχή μόνο του τοπικού παράγοντα και ο αποκλεισμός του κεντρικού κράτους. Ίσως, μια επίσκεψη του ενδιαφερόμενου στο μικρό χωριό να τον πείσει για τα ανωτέρω...

ΥΓ. Η Ανάβρα διαθέτει κλιματολογικές και κοινωνικο-οικονομικές ομοιότητες με πολλά χωριά του νομού Φλώρινας και η μίμησή του προτύπου της αποτελεί πρόκληση για τους απλούς και τους "εκλεκτούς" κατοίκους των τελευταίων.