Τοπική και Μαζική Παραγωγή

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Για αιώνες η παραγωγική και οικονομική δραστηριότητα βασιζόταν σε σχετικά μικρές, ειδικευμένες οικογενειακές επιχειρήσεις και η παραγωγή προϊόντων είχε μικρό, τοπικό χαρακτήρα. Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας το φάσμα και ο όγκος της παραγωγής διευρύνθηκαν σε μαζική κλίμακα, διαδικασία που συνεχίζεται ακόμα με αμείωτο ρυθμό.

Η μαζική παραγωγή ή παραγωγή ροής, όπως ονομάζεται, ορίζεται ως οποιαδήποτε παραγωγική μέθοδος που ξεπερνά κατά πολύ τη μεμονωμένη ατομική δυνατότητα, οδηγεί στην κατασκευή μεγάλου όγκου αγαθών ή υπηρεσιών και, συνήθως, πραγματοποιείται πάνω στις λεγόμενες "γραμμές παραγωγής. Παράδειγμα αποτελεί ένα εργοστάσιο καταναλωτικού προϊόντος, από πινέζας μέχρι αεροπλάνου, όπου επιτυγχάνεται μεγιστοποίηση της συμμετοχής της μηχανής και ελαχιστοποίηση του ανθρώπινου παράγοντα, ο οποίος περιορίζεται μόνο εκεί όπου η μηχανή δεν μπορεί ή είναι ασύμφορο να χρησιμοποιηθεί. Η ανάπτυξη της μαζικής παραγωγής επήλθε ως αναγκαία εξέλιξη του πολιτισμού, επιβλήθηκε αναγκαστικά, όπως κάθε άλλη πρόοδος, και επέφερε συγκεκριμένες θετικές και αρνητικές συνέπειες, οι οποίες είναι δύσκολο να εκτιμηθούν με ακρίβεια. Θεωρείται βέβαιο, ότι χωρίς την παραγωγή μεγέθους κλίμακας η επιστημονική και τεχνολογική γνώση θα ήταν άχρηστες, αφού τα πορίσματά τους δεν θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στη βελτίωση της ανθρώπινης ζωής. Τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα διαθέτουν χαρακτηριστικά, όπως ο μεγάλος όγκος, η ομοιότητα μεταξύ τους, η ικανοποιητική πιστότητα προδιαγραφών, η σταθερή ποιότητα κατασκευής και το χαμηλό κόστος, που τα καθιστούν ιδανικά για τη διασπορά και κατανάλωσή τους από τη μεγάλη μάζα, η οποία, αλλιώς, θα ήταν αποκομμένη από αυτά. Ιδιαίτερα το χαμηλό κόστος αποτελεί την πιο σημαντική παράμετρο, καθώς ένα βιομηχανικό προϊόν κοστίζει πολλές φορές λιγότερο από ένα χειροποίητο.

Ωστόσο, η μαζοποίηση της παραγωγής έχει οδηγήσει, αναπόφευκτα, και σε πολλά αρνητικά φαινόμενα που ταλαιπωρούν τη σύγχρονη κοινωνία. Από την αρχή της εμφάνισης του φαινομένου, η ιδιοκτησία των Μέσων Μαζικής Παραγωγής (ΜΜΠ, κατά το ΜΜΕ) πέρασε στα χέρια των λεγόμενων αστών, οι οποίοι πήραν τη θέση των φεουδαρχών του παρελθόντος, με αποτέλεσμα η ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ εξουσίας και λαού να μη βελτιωθεί, αντίθετα να επιταθεί. Τους τελευταίους δύο αιώνες οι σύγχρονες μεγάλες επιχειρήσεις λειτουργούν όπως το παλαιό φεουδαρχικό καθεστώς, όπου αναρίθμητοι δούλοι-υπάλληλοι υπηρετούν ελάχιστους μακρινούς ιδιοκτήτες με τη βοήθεια μεσαζόντων εφόρων-managers και προσφέρουν τη ζωή και τον χρόνο τους προς όφελος των δεύτερων. Παράλληλα, ο αυξανόμενος ρόλος της αυτοματοποίησης μέσω των ηλεκτρονικών Robots οδηγεί στον παραγκωνισμό της ανειδίκευτης, χειρωνακτικής εργασίας και την περιθωριοποίηση της σημαντικής μερίδας του πληθυσμού που αποτυχγανει να αποκτήσει ιδιαίτερη επαγγελματική δεξιότητα. Οι διάφορες θεωρητικές και προσεγγίσεις του προβλήματος, όπως οι θεωρίες των κοινωνικών και πολιτικών επιστημόνων και η εφαρμογή τους στα συστήματα εξουσία, δε βοηθούν στην επίλυσή του, αντίθετα "ρίχνουν στάχτη στα μάτια" και αποπροσανατολίζουν τη μάζα για να συνεχίσει να ανέχεται την κατάσταση. Σήμερα, από τις 100 μονάδες κύκλου εργασιών (τζίρου) μιας μεγάλης πολυεθνικής επιχείρησης, το εργατικό κόστος δεν καταλαμβάνει παρά μόνο τις 10-15, ενώ πάνω από τις 30 είναι καθαρό κέρδος του ιδιοκτήτη. Ένα απλό διακριτικό της ατομικής από τη μαζική παραγωγή είναι η επιλογή του παραγωγού για τον ίδιο τον εαυτό του, όπου στην πρώτη περίπτωση θα επιλέξει το δικό του προϊόν, ενώ στη δεύτερη κάποιο καλύτερο. Για παράδειγμα, ο επαγγελματίας ξυλουργός θα εξοπλίσει το σπίτι του με έπιπλα δικής του παραγωγής, ενώ ο ιδιοκτήτης μιας μεγάλης αλυσίδας καταστημάτων επίπλων το πιθανότερο είναι ότι δεν χρησιμοποιεί κανένα της παραγωγής του.-