9 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας

Όλγα Μούσιου Μυλωνά

Σχολική Σύμβουλος Π.Ε.

«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

Το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου...

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…»

(Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί)

Η Ελληνική γλώσσα έχει αποκτήσει πια την παγκόσμια ημέρα της. Η 9η Φεβρουαρίου, ημέρα μνήμης του Διονυσίου Σολωμού (8 Απρίλιου 1798 - 9 Φεβρουαρίου 1857), σύμφωνα με την υπ. αριθμ. 17889 Κοινή Υπουργική Απόφαση από τους συναρμόδιους

υπουργούς Εσωτερικών, Εξωτερικών και Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων (ΦΕΚ Β΄ 1384/24/04/2017) καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας .

Η θέσπιση αυτού του εορτασμού στοχεύει στην ανάδειξη του θεμελιώδους ρόλου της ελληνικής γλώσσας  και της σημαντικής συνδρομής της στην ανάπτυξη και εδραίωση του Ευρωπαϊκού και του Παγκόσμιου Πολιτισμού. Η Ελληνική είναι η γλώσσα που εμπλουτίζει ακόμα τον διεθνή επιστημονικό λόγο, είναι η γλώσσα που ανέπτυξε, μορφοποίησε και αποτύπωσε την απαρχή των περισσότερων επιστημονικών θεωριών των φιλοσοφικών στοχασμών και ρευμάτων, αλλά και των λογοτεχνικών ειδών, σημαντικών θεολογικών και χριστιανικών κειμένων και με μια πορεία πολλών αιώνων έχει καταστεί ως μια από τις μακροβιότερες ζωντανές γλώσσες παγκοσμίως.

Πρόκειται για μια κορυφαία πρωτοβουλία, η οποία ξεκίνησε από μια ιδέα και μια πρόταση της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων της Ιταλίας, που αναδεικνύει την ανεκτίμητη προσφορά του Ελληνισμού στον παγκόσμιο πολιτισμό και στοχεύει στην προβολή της Ελληνικής Γλώσσας και Παιδείας, καθώς η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός συνιστούν την ουσία του Ελληνισμού, των αρχών, των κανόνων, των αξιών και των ιδανικών του. Είναι η πολύτιμη παρακαταθήκη των προγόνων μας, με αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια.

Η αξία της ελληνικής γλώσσας αποτυπώνεται στην ιστορικότητα και τη διαχρονικότητά της. «Πρόκειται για μια γλώσσα που μιλιέται αδιάλειπτα εδώ και 40 αιώνες. Ενώ επί 28 αιώνες γράφεται με την ίδια γραφή και το ίδιο ελληνικό αλφάβητο και επί 24 αιώνες γράφεται με την ίδια ορθογραφία», όπως επισημαίνει ο καθηγητής Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης. Είναι η γλώσσα μέσα από την οποία μας άφησαν το έργο τους σπουδαίοι φιλόσοφοι, ποιητές, συγγραφείς και επιστήμονες. Πλάτων, Θουκυδίδης, Αισχύλος, Αριστοφάνης, Ιπποκράτης και τόσοι άλλοι. Είναι η πλούσια γλώσσα της λογοτεχνίας και η ακριβής γλώσσα της επιστήμης.

Στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας είναι εξαιρετικά σημαντικό να υλοποιηθούν στα σχολεία μας μια σειρά από δράσεις και πρωτοβουλίες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της μαθητικής κοινότητας σχετικά με το ρόλο και τη σημασία της Ελληνικής Γλώσσας, ανάλογες με την ηλικία και τις δυνατότητες των μαθητών, όπως υπογραμμίζει και το ΥΠΠΕΘ στην σχετική του εγκύκλιο (αρ. πρωτ. 16471/ΓΔ4/ 31-01-2018).

Τέτοιες δράσεις μπορεί να είναι λεξιλογικά παιγνίδια, ποιητικά αφιερώματα, μικρές ερευνητικές εργασίες , με θέματα σχετικά με τη διαχρονία και τη συγχρονία της Ελληνικής Γλώσσας, αλλά και πρόσκληση και διάλογος με ανθρώπους των Γραμμάτων και των Τεχνών, καταξιωμένους λογοτέχνες, φιλολόγους, γλωσσολόγους κ.ά., ώστε οι μαθητές «να προσεγγίσουν πολυδιάστατα διάφορες πτυχές της ελληνικής γλώσσας και τρόπους χρήσης της, να συμμετάσχουν σε λογοτεχνικά εργαστήρια, σε δημόσιες αναγνώσεις, παρουσιάσεις βιβλίων, λογοτεχνικούς περιπάτους, να εμπλακούν στη διοργάνωση εκθέσεων βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων ή δρωμένων, εμπνευσμένων από βιβλία, σχολικά ή λογοτεχνικά κ.ο.κ.»

Ασφαλώς, δεν αρκεί η καθιέρωση μιας παγκόσμιας ημέρας για να επιτευχθεί ένας στόχος τόσο σημαντικός, αλλά μια επέτειος για την ελληνική γλώσσα μπορεί να σηματοδοτήσει την αναζωπύρωση ενός νέου ενδιαφέροντος  για τον πολύτιμο γλωσσικό μας θησαυρό με λειτουργικούς και ουσιαστικούς τρόπους. Όπως για παράδειγμα το ενδιαφέρον για μια πιο ζωντανή και ενθουσιώδη γλωσσική διδασκαλία, που θα ενσωματώνει τις νέες τεχνολογίες και θα ενσωματώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία για μια επικοινωνιακή λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητα, με κριτική επίγνωση και συνειδητοποίηση της ιστορικότητας και διαχρονικότητας της γλώσσας μας.

Επιπρόσθετα, χρειάζεται ένα οικουμενικό δίκτυο ελληνιστών, επιστημόνων, πνευματικών δημιουργών, πολιτικών, και άλλων προσώπων κύρους, η εγρήγορση της Ομογένειας, και η συστράτευση των εκπαιδευτικών που θα συνεγείρουν τις μύχιες δυνάμεις της νέας γενιάς στις τάξεις των σχολείων στην κατεύθυνση της αγάπης και του σεβασμού στην ελληνική γλώσσα, αλλά και στις γλώσσες όλου του κόσμου, κατ’ επέκταση, οι οποίες είναι «πατρίδες» και κοιτίδες πολιτισμών. Όπως, επίσης, χρειάζεται και μια εμβύθιση στον ελληνικό πολιτισμό που δημιουργήθηκε διαχρονικά μέσα από αυτή τη γλώσσα, τα ελληνικά έργα τέχνης, την ποίηση, τη λογοτεχνία, το θέατρο, τον κινηματογράφο, αλλά και τα εικαστικά, κλπ.

Αποτελεί μια πρόκληση χρέους για όλους μας τους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας να ενισχύσουμε την προσπάθεια αυτή και να γίνουμε αρωγοί σε αυτήν την προσπάθεια για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας. Το «άνοιγμα της ελληνικής γλώσσας» και πάλι στην οικουμένη έχει έναν ουσιαστικό κοινωνικό προσανατολισμό, γιατί ο ελληνικός πολιτισμός μέσα από την ελληνική γλώσσα μπορεί να συμβάλει σε ένα παγκόσμιο πνεύμα βαθύτατου ανθρωπισμού, αλληλεγγύης και συνεργασίας των λαών με στόχο τη δημιουργία μιας καλύτερης και δικαιότερης κοινωνίας για όλους τους ανθρώπους.  

Γιατί ο ελληνικός λόγος, εκτός από τα πρωτόλεια λογοτεχνικά είδη (το έπος, τον λυρισμό, την δραματική ποίηση, την ιστοριογραφία) και την φιλοσοφία, ανέπτυξε σπουδαίες έννοιες, όπως του δικαίου, της ισονομίας και της ισηγορίας, της αυτοσυνειδησίας, της αξιοπρέπειας, των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, και «έπλασε τις πρωταρχικές αισθητικές και νοητικές αξίες του κάλλους, της αρμονίας, του μέτρου, της πειθαρχίας της σκέψης, του ορθού λόγου, των γνωστικών μέσων με τα οποία κατανοείται η πραγματικότητα και μετατρέπεται σε γνώση».

Μέσα στην καρδιά μιας οδυνηρής κοινωνικής και οικονομικής κρίσης που μαστίζει όλον τον πλανήτη και ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους…, η ελληνική γλώσσα, η ελληνική παιδεία και ο ελληνικός πολιτισμός, με τις αξίες που εμπεριέχουν, μπορούν να συμβάλλουν θετικά στη δημιουργία «μιας παραγωγικής και ειρηνικής οικουμενικότητας».

Σημείωση

Το Δημοτικό Συμβούλιο Φλώρινας με την με αριθμό 73/2016 απόφασή του συνέδραμε στην καθιέρωση αυτής της Παγκόσμιας Ημέρας Ελληνικής Γλώσσας. 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ορισμένες έγκυρες ιστοσελίδες για όσους ενδιαφέρονται να έχουν μια ουσιαστική ενημέρωση σχετικά με την Ελληνική γλώσσα και τη διδασκαλία της ως μητρικής και ως δεύτερης/ξένης γλώσσας:

Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, http://greeklanguage.gr/

Κόμβος για την Ελληνική Γλώσσα, http://www.komvos.edu.gr/

Φρυκτωρίες, http://www.fryktories.gr/index.php

Διαδρομές στη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας, http://elearning.greek-language.gr/

Για τη σύντομη ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, Γ. Μπαμπνιώτης, Ελληνική Γλώσσα, http://www.babiniotis.gr/wmt/userfiles/File/NEG_elliniki%20glossa_d_ekdosh_istoria.pdf

«Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;» (Δ. Σολωμός)

Απόσπασμα από ομιλία του Οδ. Ελύτη μετά την βράβευσή του με το Νόμπελ της ποίησης

«… Τη γλώσσα την ελληνική που είναι η πιο παλιά και η πιο πλούσια γλώσσα του κόσμου… Μην ξεχνάτε την πατρίδα μας, και προ παντός, τη γλώσσα μας. Πρέπει να ‘σαστε περήφανοι, να ‘μαστε όλοι περήφανοι, εμείς και τα παιδιά μας για τη γλώσσα μας… Είμαστε οι μόνοι σ’ ολόκληρη την Ευρώπη που έχουμε το προνόμιο να λέμε τον ουρανό «ουρανό» και τη θάλασσα «θάλασσα» όπως την έλεγαν ο Όμηρος και ο Πλάτωνας πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι λίγο αυτό. Η γλώσσα δεν είναι μόνον ένα μέσον επικοινωνίας. Κουβαλάει την ψυχή του λαού μας κι όλη του την ιστορία και όλη του την ευγένεια.» https://antikleidi.com/2012/11/02/elitis-3/

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική 

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική. 
το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου... 

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου... 

Εκεί σπάροι και πέρκες 
ανεμόδαρτα ρήματα 
ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια 
όσα είδα στα σπλάχνα μου ν' ανάβουνε 
σφουγγάρια, μέδουσες 

με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων 
όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη... 

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη... 

Εκεί ρόδια, κυδώνια 
θεοί μελαχροινοί, θείοι κ' εξάδελφοι 
το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια. 
Και πνοές από τη ρεμματιά ευωδιάζοντας 
λυγαριά και σχίνο 
σπάρτο και πιπερόριζα 
με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων 
ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι... 

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι!.. 

Εκεί δάφνες και βάγια 
θυμιατό και λιβάνισμα 
τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια 
στο χώμα το στρωμένο με τ' αμπελομάντιλα , 
κνίσες, τσουγκρίσματα 
και Χριστός Ανέστη 
με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων! 
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου... 

Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!..

(Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί)

Γλωσσολαλιά

Στίχοι: Σοφία Αθανασιάδου Μουσική: Παντελής Θαλασσινός

https://www.youtube.com/watch?v=kXeh6jHelb4

Η γλώσσα που μου δώσατε μελώδισε στο στόμα, 
ροδόσταμο που άνθισε στο πατρικό μου χώμα, 
θαλασσινή η αύρα της, βουνίσια η πνοή της, 
τον κόσμο όλο γύρισε, αλάργεψ' η φωνή της. 

Η ανατολή τη λάτρεψε, η δύση την καρπώθει, 
πόθο γλυκό ζωντάνεψε σ' αυτόν που τη ζυγώθει, 
αθανασία γνώρισε στα έργα των ανθρώπων, 
φεγγάριασε τη σκοτεινιά ξένων λαών και τόπων. 

Γλώσσα μου μυριολάλητη πώς να σε ασημώσω 
που 'σαι διαμάντι αδάμαστο, πέτρα για να στεριώσω, 
έχω τον τρόπο μου εγώ την πέτρα να σηκώσω, 
και αργυρούς θνητούς να βρω, τη γλώσσα ν' αρματώσω. 

Αίσωπος, Όμηρος, Θαλής, Ηρόδοτος κι Αισχίνης, 
Σόλων, Σωκράτης, Σοφοκλής, Καβάφης κι Ευριπίδης, 
Πίνδαρος, Πλάτων, Πλήθωνας, Κάλβος και Καζαντζάκης, 
Ερατοσθένης, Ηράκλειτος, Σεφέρης, Καρυωτάκης, 
Γκάτσος, Ελύτης, Αξελός, Παπαδιαμάντης, Ζέη 
Αναγνωστάκης, Κούμας, Κουν, Μάτεσης, Ωριγένης, 
Σικελιανός και Παλαμάς, Γαζής κι Αριστοτέλης, 
Παπαντωνίου, Γιανναράς, Βρεττάκος, Καμπανέλλης, 
Μαβίλλης, Σεβαστίκογλου, Ξενόπουλος, Διογένης, 
και Μυριβίλης, Πιττακός, Δροσίνης, Δημοσθένης, 
Επίκουρος, Ησίοδος, Γρυπάρης Καββαδίας, 
Αναξαγόρας, Αρίσταρχος, Βενέζης και Βοργίας. 

Η γλώσσα που μας δώσατε σμίλεψε το σκαρί μας, 
το νου με γνώση μπόλιασε, πότισε την ψυχή μας, 
μάγεψε πλάνητες πολλούς, ξελόγιασε την πέννα, 
γένος και γης μπερδεύτηκαν, με μιας γενήκαν ένα. 

Χαλάλι ήταν οι φθόγγοι της, θέριεψαν μύριες λέξεις, 
οι λέξεις έβγαλαν φτερά και γέννησαν τις σκέψεις, 
το γόνυ εκράτησαν ορθό στης λευτεριάς το τάμα, 
γλωσσολαλιά Ελληνική, της οικουμένης θάμα. 

Γλώσσα μου μυριολάλητη μην θαρρείς σε προδώσω, 
μην τάχα σε απαρνηθώ, σ' άλλα καλά να ενδώσω, 
λαλιά μου, εσύ, πεντάμορφη, πάντα θα σε χρυσώνω, 
που 'σαι διαμάντι αδάμαστο, πέτρα για να στεριώνω, 
έχω τον τρόπο μου εγώ την πέτρα να σηκώνω 
και τους χρυσούς θνητούς να πω, την γλώσσα ν' αρματώνω. 

Ρίτσος, Τερζάκης, Κοραής, Κορνάρος, Πρωταγόρας, 
Ψυχάρης, Τσίρκας, Συκουτρής, Χρυσολωράς, και Ρώτας, 
Αριστοφάνης, Βάρναλης, Βιζυηνός, Χορτάτσης 
και Μακρυγιάννης, Σολωμός, Ρήγας και Σαμαράκης, 
Αυγέρης, Ουράνης Μαρκοράς, και Ισοκράτης, Θέσπις, 
Ψαθάς και Χριστιανόπουλος, Μουσούρος, Προβελέγγης, 
και Θουκυδίδης, Μένανδρος, Δελμούζος, Καρκαβίτσας, 
Χ(ε)ίλων, Ροΐδης, Λάσκαρης, Χάκκας, Χατζής, Σκαρίμπας, 
Εμπεδοκλής και Πλούταρχος, Κύρος, Πανοπολίτης, 
Κόραξ, Βοργίας, Βουτυράς, Σουρής, Βαλαωρίτης, 
Ιορδανίδου, Αρβελέρ, Σαπφώ και Αλεξίου, 
η Πολυδούρη, η Μιλλιέξ, Δέλτα και Σωτηρίου, 
και Ιπποκράτης, Ξενοφών, Πολίτης, Εφταλιώτης, 
Αισχύλος, Αινησίδημος, Λυσίας, Μπαμπινιώτης.

Αφιέρωμα στον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, καθώς η 9η Φεβρουαρίου είναι ημέρα μνήμης του εθνικού μας ποιητή. Βλ. σχετικά:

http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/biography.html?cnd_id=10

Όλγα Μούσιου Μυλωνά

Σχολική Σύμβουλος Π.Ε.