Η συμφωνία των Πρεσπών, τα Μακεδονικά προϊόντα και…. «καλά κρασιά»…

Σ. Ηλιάδου-Τάχου,

 Καθηγήτριας Νέας Ελληνικής Ιστορίας,

 Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας

Είναι σίγουρο ότι, με μια απλή και μόνο αναζήτηση στο Μητρώο  της Γενικής Γραμματείας Εμπορίου, ο καθένας

μπορεί να διαπιστώσει ότι, η  χρήση της επωνυμίας «Μακεδονικός», αφορά σε μια ευρεία γκάμα ελληνικών προϊόντων, με ξεχωριστή, την κατηγορία των ελληνικών κρασιών. Όλα αυτά, εξαιτίας της πρόσφατης συμφωνίας των Πρεσπών, μπορεί να συγχέονται, ως προς την ονομασία προέλευσης, την ετικέτα ή το εμπορικό σήμα, με τα προϊόντα που παράγονται, επίσης με την ίδια επωνυμία, στην τέως FYROM.

Αναφορικά με τα ζητήματα που εγείρονται στην περίπτωση αυτή, η συμφωνία των Πρεσπών, στο άρθρο 1, παρ. 3, στοιχείο θ, προβλέπει τα εξής :

«Σε σχέση με τα προαναφερόμενα ονόματα και ορολογίες στις εμπορικές ονομασίες (commercial names), τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες (trademarks και brand names), τα Μέρη συμφωνούν να υποστηρίξουν και να ενθαρρύνουν τις επιχειρηματικές κοινότητές τους να θεσμοθετήσουν έναν ειλικρινή, δομημένο και με καλή πίστη διάλογο, στο πλαίσιο του οποίου θα επιδιώξουν και θα βρουν αμοιβαίως αποδεκτές λύσεις στα θέματα που πηγάζουν από τις εμπορικές ονομασίες (commercial names), τα εμπορικά σήματα και τις επωνυμίες (trademarks και brand names) και όλα τα σχετικά ζητήματα, σε διμερές και διεθνές επίπεδο. Για την υλοποίηση των προαναφερόμενων προνοιών, θα δημιουργηθεί μια διεθνής ομάδα ειδικών, η οποία θα αποτελείται από εκπροσώπους των δύο κρατών, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την κατάλληλη συνεισφορά των Ηνωμένων Εθνών και του ΔΟΤ. Αυτή η ομάδα ειδικών θα συγκροτηθεί εντός του 2019 και θα ολοκληρώσει την εργασία της εντός τριών ετών».

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε ότι η «Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη», δεν αφορά απλώς τα προϊόντα που κατασκευάζονται σε μια περιοχή, αλλά τα προϊόντα τα οποία, ως προς τα χαρακτηριστικά τους, συνδέονται με μια ορισμένη περιοχή. Για παράδειγμα, μια και το όνομα «Μακεδονία» δεν  είναι απλώς ένας γεωγραφικός  προσδιορισμός, αλλά κυρίως ένα σύμβολο  ταυτότητας, που ανάγεται στο αρχαίο ελληνικό παρελθόν και  καθορίζει την ελληνική παράδοση και ταυτότητα, ως τέτοιο προσδίδει σε ένα προϊόν επιπρόσθετη εμπορική αξία, αφού ο καταναλωτής ανακαλεί στη μνήμη του τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την ιστορικότητα του χώρου, από τον οποίο προέρχεται το συγκεκριμένο προϊόν. Κουβαλώντας λοιπόν το προϊόν με την επωνυμία «Μακεδονικός» το συγκεκριμένο ιστορικό φορτίο, καθίσταται αναγνωρίσιμο και ανταγωνιστικό, έναντι άλλων, με ετικέτες που παραπέμπουν σε λιγότερο ελκυστικές πολιτισμικές εκφάνσεις.  

Σύμφωνα με τον γεωπόνο Κοσμά Ρούφα, τον οποίο και ευχαριστώ για τη βοήθεια που μου προσέφερε, η ονομασία «Μακεδονικός» έχει κατοχυρωθεί στην επίσημη Κοινοτική βάση, είναι Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη και χρησιμοποιείται μόνο για ελληνικούς οίνους που προέρχονται από το γεωγραφικό διαμέρισμα της Μακεδονίας, όπως και για τις επωνυμίες «Τσίπουρο Μακεδονίας» και «Ούζο Μακεδονίας», σύμφωνα με την Εθνική Νομοθεσία (Υ.Α. Αριθ. 110822 – ΦΕΚ 87Β/20.9.1932, Υ.Α Αριθ. 340576/1.9.1989 – ΦΕΚ 694/Β/15.9.1989) και την Κοινοτική Νομοθεσία (Κανονισμοί (ΕΚ): 1234/2007, 607/2009, 753/2002, 1234/2007, 491/2009, 2009/C 187/01). Η κατοχύρωση αυτή αφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση και επεκτείνεται στις συμφωνίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτες χώρες. Επομένως, ως σήμερα, η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ήταν,  «ότι δεν μπορούσαν να κυκλοφορήσουν κρασιά από την FYROM, με την ένδειξη «Μακεδονικός / Μακεδονία».

Ωστόσο, οι οινοπαραγωγοί υποστηρίζουν ότι, με τη συμφωνία Τσίπρα – Ζάεφ, η συμφωνία για την Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη με την επωνυμία  «Μακεδονία», δεν είναι ασφαλής, επειδή τα κρασιά των βορείων γειτόνων μας,  που φέρουν  λαθραία την επωνυμία «Μακεδονικός/ή» θα κατακλύσουν τις διεθνείς αγορές, λόγω χαμηλού κόστους παραγωγής, μειωμένων φόρων και επομένως χαμηλών τιμών. Τα δικά μας κρασιά, πολύ ανώτερα σε ποιότητα, επιβαρυμένα όμως με δασμούς και με πολύ μεγαλύτερο κόστος παραγωγής, θα είναι λιγότερο ανταγωνιστικά στις διεθνείς αγορές,  αφού θα πωλούνται σε σαφώς υψηλότερες τιμές. Ακόμα, σύμφωνα με τον κύριο Ρούφα, οι  κάτοικοι της FYROM χρησιμοποιούν, αντιβαίνοντας στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, τους όρους “ Μακεδονικός Οίνος”, “Μακεδονικό κρασί”, ενώ σε διεθνείς εκθέσεις παρουσιάζονται με το λογότυπο : “Οίνοι από την Μακεδονία’’ Τα αποτελέσματα είναι κατά τον ίδιο καταλυτικά, αφού  από τη μια δημιουργείται σύγχυση με ένα πολύ ισχυρό  ελληνικό brand name, από την άλλη αποδυναμώνονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ελληνικών οίνων, αφού τα   σκοπιανά κρασιά είναι, κατά γενική ομολογία, σε πολύ «πρωιμο οινικό στάδιο», και τέλος,  ο αρνητικός αντίκτυπος που θα έχουν αυτά στις πωλήσεις και στις εξαγωγές θα επηρεάσει  άμεσα και την τοπική οικονομία της Περιφερειακής Ενότητας της Φλώρινας.

Εντωμεταξύ, κατά την γνώμη μας, οι Επιτροπές Ειδικών, οι οποίες θα συγκροτηθούν σύμφωνα με την συνθήκη των Πρεσπών, θα οδηγηθούν σε αδιέξοδο, αναφορικά με την διαχείριση της  Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης, καθιστώντας αβέβαιο το μέλλον των ελληνικών επιχειρήσεων, ενώ η διαφαινόμενη κρίση θα ξεπεράσει το επίπεδο των αγορών ή των επιχειρήσεων και θα έχει καταλυτικές επιπτώσεις:  η αδυναμία του εθνικού κράτους να προστατέψει την εθνική παραγωγή  και η επιβεβλημένη από την συνθήκη ανάγκη προσφυγής σε υπερεθνικούς οργανισμούς και σε υπερεθνικά fora, για την διευθέτηση των διαφορών των δύο χωρών, θα δημιουργήσει ένταση στην περιοχή, σε αντίθεση με την ευημερία που η ίδια η συνθήκη ευαγγελίζεται.

Ακόμα το ζήτημα έχει και μια δεύτερη διάσταση: εκτός από το ζήτημα της Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης υπάρχει και το θέμα των εμπορικών σημάτων των εμπορικών προϊόντων της Μακεδονίας μας. Φρονούμε λοιπόν ότι η επίλυση του ρεαλιστικού ζητήματος της πιστοποίησης και κατοχύρωσης των ονομάτων ή των  εμπορικών σημάτων των μακεδονικών προϊόντων δεν πρέπει να περνάει μέσα από Επιτροπές Ειδικών, όπως αναφέρει η συνθήκη, ούτε πρέπει να θεωρηθεί ζήτημα που θα λυθεί με διεθνή   παρέμβαση. Θεωρούμε, σύμφωνα με τις σχετικές γνωματεύσεις των ανθρώπων του εμπορίου, πως το ζήτημα  μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μέσα από την ανάληψη, εκ μέρους του ελληνικού κράτους, μιας επιθετικής προσπάθειας για την διασφάλιση της μαζικής, έγκυρης και έγκαιρης διεθνούς  κατοχύρωσης των μακεδονικών μας προϊόντων.

 Στην αντίθετη περίπτωση, θα υπάρξουν αποφάσεις ετεροπροσδιορισμού των εμπορικών σημάτων των ελληνικών προϊόντων που φέρουν την επωνυμία «Μακεδονικός». Και η ζημιά δεν θα αφορά μόνο στο εθνικό μας φιλότιμο. Θα επεκτείνεται από το πεδίο των συμβόλων στην πραγματική ζωή, στις επιχειρήσεις, στους εργαζόμενους, στο οικονομικό αύριο της Ελλάδας και ειδικά της Μακεδονίας μας. Και αυτό, συναριθμούμενο με την εκ  της συνθήκης των Πρεσπών εκχώρηση στους κατοίκους της γειτονικής μας χώρας «μακεδονικής» γλώσσας και «μακεδονικής» ταυτότητας, συνιστά τώρα αλλά και στο μέλλον διακύβευμα μείζονος εθνικής σημασίας..