«Χάρτης για μία σχεδιασμένη μετάβαση των Περιοχών Λιγνιτικού Ενδιαφέροντος της Δυτικής Μακεδονίας» της Παγκόσμιας Τράπεζας - Μερικά πρώτα, βασικά σχόλια

Σχόλια, παρατηρήσεις: Θανάσης Στρατάκης

 (απόφοιτος Πολιτικών Επιστημών, Φιλώτας Φλώρινας)

Σπάνια οι φορείς και οι πολίτες αυτού του τόπου έχουν τη δυνατότητα να συσκεφτούν και να προτείνουν πολιτικές στη βάση στοιχείων

και δεδομένων. Από αυτή την σκοπιά τουλάχιστον, αν όχι και από άλλες, είμαστε τυχεροί ως κάτοικοι της Δυτ. Μακεδονίας που μία ομάδα εμπειρογνωμόνων της Παγκόσμιας Τράπεζας, αποτελούμενοι από αρκετούς Έλληνες, συνέταξε μία μακροσκελή έκθεση προτάσεων για μία σχεδιασμένη μετάβαση¹. Και ας δημοσιεύτηκε ήδη από το Μάρτιο, χωρίς να συζητηθεί σε βάθος και χωρίς να συζητήσει με τους αιρετούς αυτοδιοικητικούς φορείς που συνάντησε μόλις μία φορά. Και πως θα μπορούσε άλλωστε να είναι διαφορετικά ως προς την έλλειψη διαλόγου, αφού δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα Ελληνικά. Τουλάχιστον, μπορεί κάποιος να την επισκεφτεί στο διαδίκτυο, κάτι που δεν ισχύει με την άλλη μεγάλη δράση του οργανισμού στην περιοχή μας αναφορικά με το θέμα της απολιγνιτοποίησης, σχετικά με την ιχνηλάτηση της βιωσιμότητας για ίδρυση μίας δομής αποθήκευσης ενέργειας (φυσικού αερίου)².

Τα κείμενα αυτού του χαρακτήρα βρίθουν συνήθως από όρους και τεχνικές λεπτομέρειες, κάνοντας την ανάγνωση τους δύσκολη από το μη-εξοικειωμένο κοινό. Ο χαρακτήρας τους είναι μη-πολιτικός, με την έννοια ότι δεν θέλουν «να σπάσουν αυγά» ή να μελετήσουν το είδος των συγκρούσεων που βρίσκονται πίσω από τις κατά τα άλλα ευκρινείς διατυπώσεις. Για αυτό είναι δύσκολο να βρει κανείς τα σημεία εκείνα που ξεφεύγουν από τη γενική αισιόδοξα που τα χαρακτηρίζει…

Διαπιστώνει κανείς ήδη από τις πρώτες σελίδες μία κεντρική αντίφαση: ότι, παρά τη συγκριτική ωριμότητα των κατοίκων της περιοχής σε σχέση με άλλες όσον αφορά στη συναίνεση σχετικά με το περιβαλλοντικό κόστος της λιγνιτικής παραγωγής, όλα γίνανε γρήγορα με συνέπεια να υπάρχει ελάχιστη ενημέρωση και θεσμική εξειδίκευση επί ενός τόσο σύνθετου ζητήματος. Από τις διακηρύξεις του πρωθυπουργού από το βήμα του ΟΗΕ τον Αύγουστο και Δεκέμβριο του 2019³, περάσαμε βιαστικά στη συγκρότηση ενός Εθνικού Πλαισίου για την Ενέργεια και το Κλίμα που ορίζει ως έτος ορόσημο για την απολιγνιτοποίηση το 2028 και ως κύρια πηγή ενέργειας το αέριο και τις ΑΠΕ στα νησιά και την Κρήτη, και ό,τι είθε προκύψει σε περιοχές σαν τη δική μας, χωρίς όμως να διευκρινίζεται τι (βλ. για εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα στο τέλος του κειμένου – να σημειωθεί ότι στο κείμενο τονίζεται ότι η παραγωγή αερίου και το μοντέλο, αν δεν στηριχθεί στις μπαταρίες, θα είναι μη βιώσιμο εμπορικά ως το 2040).

Στο ίδιο πολυσέλιδο κείμενο που χαράζει την εθνική στρατηγική, ελάχιστη μέριμνα έχει δοθεί στη λιγνιτική κουλτούρα της περιοχής, λέει το κείμενο της ΠΤ. Είναι σημαντικό, όπως υποστηρίζει, να κατανοηθεί ότι το εύρος των αλλαγών δεν προϋποθέτει απλώς βραχυπρόθεσμες δράσεις, αλλά ένα ολοκληρωμένο και ΝΕΟ παραγωγικό μοντέλο.

Δεν είναι στην πρόθεση μου να σχολιάσω αυτές καθαυτές τις προτάσεις, που ούτως ή άλλως είναι σε εμβρυακό στάδιο και στον χαρακτήρα απλών συστάσεων, με την έμφαση να δίνεται στη μεθοδολογία και τις κυρίαρχες προκλήσεις, πάντα στη βάση της συσσωρευμένης εμπειρίας των εμπειρογνωμόνων από ανάλογες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, ενώ προτάσσει ως καλό παράδειγμα την περίπτωση της Τσεχίας και μιμείται κάποια πρότυπα μοντέλα μετάβασης (βλ. Γερμανία) και κάποιες πρακτικές, λίγες οι λεπτομέρειες σχετικά με το τι ακριβώς συνέβη εκεί.

Παραθέτω άρα μόνο κάποιες παρατηρήσεις της έκθεσης με την ελπίδα να διανθιστεί κάπως ο διάλογος με στοιχεία. Εμείς οι κάτοικοι φυσικά τα διαπιστώνουμε καθημερινά, βιωματικά, αλλά ίσως η τεχνική γλώσσα να τους δίνει ένα κάποιο βάθος, και να βοηθάει στις μελλοντικές διεκδικήσεις. Μεταξύ των άλλων, το τοπίο ως σήμερα, στα εργασιακά, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΠΤ έχει ως εξής:

Από τους 5.200 εργαζόμενους σε πλήρη απασχόληση σήμερα, (10% του γενικού πληθυσμού) σε ορυχεία και υπηρεσίες της ΔΕΗ στους Δημ. Φλώρινας-Αμυνταίου-Πτολεμαΐδας-Κοζάνης, λόγω συνταξιοδότησης θα παραμείνουν στη θέση τους μετά το 2023 περίπου 1073 στα ορυχεία και περίπου 511 στις υπηρεσίες, αν δεν γίνουν νέες προσλήψεις.

Στην πλειοψηφία τους το προσωπικό θα είναι το 2023 άνω των 50, ενώ για τα ορυχεία άνω των 45, δηλαδή με άλλα 10 χρόνια τουλάχιστον για ενεργή εργασία.

Επιπλέον, 751 θέσεις για τα 8-μήνα, και 1500 για τους εργολάβους αποτελούν ξεχωριστές κατηγορίες που επίσης θίγονται σοβαρά.

Οι εργαζόμενοι σε όλες τις κατηγορίες είναι κυρίως άντρες, τεχνικοί, με πιο χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ υπάρχουν 155 μηχανικοί περίπου και 100 περίπου εργαζόμενοι σε τομείς διοικητικού χαρακτήρα που έχουν ολοκληρώσει σπουδές τριτοβάθμιας.

Λοιπές 2000-6000 θέσεις εργασίας σε άλλους τομείς στην περιοχή φαίνεται να επηρεάζονται σύμφωνα με τις προβλέψεις, αλλά δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία. Σελ. 44. Περίπου 2000 εργαζόμενοι απασχολούνται έμμεσα για κάθε ορυχείο σε ολόκληρη την επικράτεια σύμφωνα με στοιχεία, αριθμός αισθητά μειωμένος (0.5 ratio) σε σχέση με αυτό που συμβαίνει στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αναφορικά με τις συνέπειες και τη φυσιογνωμία της περιοχής:

Ενώ αποτελεί μόνο το 10% της παραγωγής του συνολικού προϊόντος στην περιοχή της Δυτ. Μακεδονίας, η λιγνιτική δραστηριότητα φαίνεται να ευθύνεται για το 70% της προστιθέμενης αξίας σε παραγωγή στην Κοζάνη και 50% στη Φλώρινα. Η τελευταία περιορίζεται στους τομείς των υπηρεσιών και εστίασης. Το πιο κρίσιμο χαρακτηριστικό για τη μετάβαση είναι ότι παρά την ύπαρξη πολλών μηχανικών δεν αξιοποιήθηκε ποτέ σοβαρά η δυναμική της εταιρίας προς την κατεύθυνση Research and Development (σελ. 37). Δεν έχει δηλαδή δημιουργηθεί προοπτική ανάπτυξης σε άλλους τομείς της οικονομίας της περιοχής, με επίκεντρο τη λιγνιτική παραγωγή, όπως έγινε σε άλλες χώρες. Το ποσοστό των δημοσίων επενδύσεων σε έρευνα και καινοτομία είναι το 3ο χαμηλότερο (0.5%) στη χώρα (1.5% πρωτιά η Κρήτη). Δεύτερο πρόβλημα, η κρίση και η έλλειψη χρηματοδότησης με τη μορφή δανείων σε νέες ή υφιστάμενες επιχειρήσεις, Τρίτο, ο κεντρικός σχεδιασμός και η αδυναμία συμπράξεων με την αγορά, Τέταρτο, οι υψηλοί φόροι.

Όλα αυτά στοιχειοθετούν σύμφωνα με την έκθεση τη μονομερή έμφαση στο λιγνίτη, και άρα τον κίνδυνο για πολύ σοβαρές συνέπειες αν δεν δοθεί η δέουσα σημασία. Δεν μας επιτρέπουν να αισιοδοξούμε σε σχέση με τους στόχους που θέτει η επιτροπή για το μοντέλο παραγωγής⁴.

Επιπλέον, η γερασμένη οικονομία (25%, συνταξιούχοι, 15% νέοι, περίπου 60% το εργατικό δυναμικό εν ενεργεία).

21.4% - 25% στο όριο της φτώχειας, το μεγαλύτερο στη χώρα και από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη, με το 75% που κινδυνεύει να είναι οι άνεργοι, ενώ το 1/3 να εργάζεται.

Ίσως το σημαντικότερο,

Το 70% + των νέων ηλικίας 16-24 είναι άνεργο. Το 61% των γυναικών! Αυτές οι κατηγορίες του πληθυσμού δεν έχουν εκπροσωπηθεί ως τώρα στα φόρα πάρα το γεγονός ότι αποτελούν εκείνες που θίγονται περισσότερο. (Κάτι που δεν αναφέρεται, το 60% των νέων στην Ελλάδα, από 18 ως 29, ζει με τους γονείς του, αριθμός πρωτιά στην Ευρώπη, φανταστείτε στη Δυτ. Μακεδονία – πηγή: https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/DDN-20181214-1).

Το τοπίο είναι σκοτεινό, δηλαδή, ως προς τα εργασιακά, για να μην αναφέρει κανείς τις σοβαρές κοινωνικές συνέπειες στην αξιοπρέπεια και την αυτονομία των ατόμων. Επιπλέον, φαίνεται να υπάρχει διαρκής φυγή ανθρώπινου δυναμικού,

Μόλις το 3.5% στο σύνολο των εργαζομένων στον τομέα της ενέργειας που απολύθηκαν τον τελευταίο χρόνο έψαξε για δουλειά στη δυτική Μακεδονία (934 άτομα Ιούνιος 2019, ΟΑΕΔ). Αυτοί είναι άνδρες ηλικίας 25-54, με δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και το 30% δούλευε στο παρελθόν, πριν την εργασία στη ΔΕΗ, και την απόλυση/παύση, σε συνεργεία ή άλλες τεχνικές δουλειές.

Όσον αφορά έναν από τους κύριους πυλώνες που η έκθεση διαπιστώνει ότι θα μπορούσαν να στηρίξουν ένα νέο μοντέλο παραγωγής – επανακατάρτιση εργαζομένων και ανθρώπινο δυναμικό με στόχο τη δημιουργία εγχώριας επιχειρηματικότητας και κατάλληλης εργασιακής ζήτησης:

-           Κακές επιδόσεις σε σχέση με άλλες χώρες του OECD στην εκπαίδευση και κυρίως στον τεχνολογικό αλφαβητισμό. Χειρότερες επιδόσεις και σε άλλους τομείς που σχετίζονται με γνώσεις τεχνικού χαρακτήρα (προς την κατεύθυνση του μονοπατιού για την πιο digital περιοχή της Ελλάδας, όπως παρακάτω, σημείωση 4).

-           20% των νέων σε ανεργία δεν σπουδάζει, δεν επιμορφώνεται, δεν εργάζεται, είναι αδιάφορο (πολλοί, θα έλεγα εγώ, εργάζονται μαύρα σε καφετέριες ή στην γεωργία).

-           Οι καλύτερες σπουδές δεν επιβραβεύονται σε μισθούς. Οι καλύτερα αμειβόμενοι δεν είναι οι καλύτερα σπουδαγμένοι και το ανάποδο (skill mismatch).

Στη βάση των παραπάνω, η ομάδα δεν απέχει από τον αιχμηρό σχολιασμό. Ή, καλύτερα, προσεκτικά διατυπώνει εκφράσεις που μας υπενθυμίζουν την έκταση του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε, χωρίς να θέλει να έρθει σε σύγκρουση με το υφιστάμενο: «Παρατημένη οικονομία»(!), σελ. 40, αδυναμία να κατανοηθεί το πλαίσιο για τη μετάβαση λόγω του ελλιπούς διαλόγου σελ. 40, απουσία (absence) διαλόγου σελ. 41(!)

Δεν θέλω να μεταφέρω μία γνώμη σε σχέση με όλα τα παραπάνω στη λογική του τι έχει συμβεί και του ποιος φταίει, δεν αποσκοπώ δηλαδή σε πολιτική παρέμβαση και προσπαθώ να σκεφτώ μόνο το μέλλον, το τι κάνουμε. Είναι το εύρος της αλλαγής τόσο εκτεταμένο που με πιάνει όμως θλίψη με την αμηχανία και την πλήρη έλλειψη συντονισμού των αρμόδιων φορέων. Δηλαδή δεν αρκεί, όπως έγινε με την περίπτωση της υγειονομικής κρίσης και τη δήλωση του Περιφερειάρχη, να «φτιάξουμε κήπους» - δήλωση συμβολική, ναι, αλλά ενδεικτική!⁵ (ούτως ή άλλως η έκθεση είναι σαφής: η απόδοση των εδαφών για γεωργική χρήση, ή για αναδασώσεις, δεν είναι η πλέον συμφέρουσα από οικονομικής σκοπιάς για το δημόσιο, και όχι η καταλληλότερη για ένα εξωστρεφές μοντέλο παραγωγής!). Ούτε και η επίσκεψη στον πνευματικό και οι διευκολύνσεις με τη μορφή φοροελαφρύνσεων αρκούν – χρειάζεται, λέει επανειλημμένα η έκθεση ΝΕΟ μοντέλο ανάπτυξης, όχι ΜΟΝΟ περιστασιακές ανακουφίσεις και κάλυμμα των θέσεων εργασίας που χάνονται, για να γίνει βιώσιμη η ζωή και να σταματήσει η ερήμωση της περιοχής, κάτι που αναγνωρίζει ως ορατό και άμεσο κίνδυνο.

Δηλαδή χρειαζόμαστε δουλειά και μετριοφροσύνη, σηκωμένα μανίκια, μπότες στο πεδίο, ανοιχτά μάτια και διάθεση για εξαντλητικές πολυεπίπεδες συζητήσεις, σύγκρουση με την εθνική διοίκηση στη λογική της τοπικής-περιφερειακής συνείδησης και κινητοποίηση των φορέων (ή και ίδρυση νέων). Που είναι πχ. οι σύλλογοι γυναικών; Το 61% ανεργία στις γυναίκες πόσο μας προβληματίζει ως φαινόμενο; Αν μη τι άλλο, η οικονομική ανεξαρτησία είναι δείχτης ότι δεν χρειάζεται η γυναίκα να υπομένει την ενδοσυζηγική βία ή έναν κακό γάμο. Η ανεργία στους νέους και οι κακές δουλειές είναι ο καλύτερος δείκτης για μία κοινωνία παραδομένη στο παρελθόν της. Δηλαδή τα νούμερα περιγράφουν και ευρύτερες κοινωνικές αλλαγές, όχι μόνο συνέπειες στην οικονομία και τις τσέπες μας.

Σε γενικό επίπεδο, χρειάζεται, για ένα τέτοιο ζήτημα με πολύπλευρες τεχνικές και άλλες λεπτομέρειες, τα καλύτερα μυαλά και τα πανεπιστήμια σε εγρήγορση, προσλήψεις σε προσωπικό σε δήμους και περιφέρειες για τη διοικητική υποστήριξη της διαδικασίας, διαφάνεια στις διαδικασίες λήψης των αποφάσεων, διαρκής διάλογος, μία ενεργή κοινωνία των πολιτών, μαζί με τις οργανώσεις της, τοπική συνείδηση. Αν αφεθούμε στις ενδείξεις ως σήμερα μάλλον πάμε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Εκτός από την αοριστία έχει μάλλον προταθεί ως μορφή αντιμετώπισης του ζητήματος το γνωστό μοντέλο της επίσκεψης και του ζητιανέματος σε υπουργούς-κουμπάρους-φίλους από την παράταξη, η σύσταση επιτροπών χωρίς ουσιαστικό αντικείμενο και χρονοδιαγράμματα (που να έχει δημοσιοποιηθεί τουλάχιστον) με τα ίδια και τα ίδια άτομα, των συνεννοήσεων με μεγάλους επιχειρηματίες για επενδύσεις ΧΩΡΙΣ ενεργοποίηση της δύναμης του δημοσίου για επενδύσεις σε υποδομές κτλ. Και εξειδικευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία για τη νεολαία και την είσοδο στην αγορά ή τις 2^ες και 3^ες ευκαιρίες για δάνεια ή για διαγραφές σε όσους απέτυχαν⁶, το ίδιο υπερτροφικό-αρχηγικό-κομματικό μοντέλο που καταγγέλλουν οι οργανώσεις και οι φορείς που έχουν αποκλειστεί καθολικά από το διάλογο (πχ. Σωματεία εργαζομένων), και τελικά η λογική της λιτότητας και του ιδιώτη. Η τυφλή πίστη στους θεσμούς πίσω από το αφήγημα «της εθνικής ενότητας», όταν αυτοί αδρανούν συστηματικά, δεν είναι θεμιτή, και ας πρόκειται για ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα – την κλιματική κρίση. Δεν λύνονται δηλαδή, δυστυχώς, αυτά τα ζητήματα στη λογική του αυτοματισμού των χειραψιών, των καλών προθέσεων (ή της σκέτης καταγγελίας τους), και της ανάθεσης σε μυθικές δυνάμεις, κάτι που μας διακρίνει ως σήμερα.

Εδώ προσπάθησα προς το παρόν να μεταφέρω μερικές παρατηρήσεις από ένα κείμενο που στοιχειοθετεί αυτό που υποπτευόμασταν όλες/όλοι. Υποθηκεύεται το μέλλον όλων μας, πρέπει τουλάχιστον να κάνουμε κάτι! Ας δούμε σοβαρά τι είναι αυτό.

ΥΓ. Το κείμενο καταλήγει σε προτάσεις αναφορικά με την αξιοποίηση των ορυχείων στη βάση μεθοδολογίας που «μετράει» τις καλύτερες δυνατές χρήσεις γης. Ειδικά για το ορυχείο Αμυνταίου-Φιλώτα, φαίνεται να συμφωνεί με τις μελέτες της ΔΕΗ ως προς το σκέλος της δημιουργίας τεχνητής λίμνης, αλλά όχι ως προς αυτό των περισσότερο φιλικά περιβαλλοντικών αναδασώσεων, που όμως παραλύουν την οικονομική δραστηριότητα. Επίσης προτείνει τη σύσταση φορέα για τη διαχείριση του «κοιμώμενου γίγαντα» των απολιγνιτοποιήσεων όπως αναφέρει, των ορυχείων και της γης προς αποκατάσταση, και κάνει λόγο για ειδικές καλλιέργειες στο κομμάτι που αφορά τη γεωργία (αρωματικά) και όχι τα πάρκα αναψυχής ή τις βιομηχανικές ζώνες που κρίνει ως τα πιο κρίσιμα για τη μετάβαση. Προτείνει διαδικασίες fast track για παράκαμψη περιβαλλοντικών προτύπων και διοικητικών φραγμών, σύσταση επιτροπών, πρόσληψη εταιρίας δημοσίων σχέσεων για κατάλληλη ενημέρωση, αφού αναγνωρίζει ότι χρειάζονται άμεσες κινήσεις σε σχέση με τον χρονικό ορίζοντα που έδωσε η κυβέρνηση. Αν το μοντέλο διαφέρει τόσο με τον μοναδικό φορέα που έχει κάνει σοβαρές μελέτες επί του θέματος, της ΔΕΗ, τη στιγμή που συγκρούεται με τη λογική της πράσινης αποκατάστασης εδαφών, αντιλαμβάνεται κανείς το εύρος των συμφερόντων και των πιέσεων και τις δυνάμεις που πρέπει να απελευθερώσει μία καλά προετοιμασμένη πολιτεία. Πιο λεπτομερείς προτάσεις θα προσπαθήσω να καταγράψω σε επόμενο κείμενο, αν και δεν είμαι ο πλέον ειδικός. Η κρίση για το εφικτό και ανέφικτο, το επιθυμητό και ανεπιθύμητο, σε όλες/όλους μας.

Σημειώσεις:

1. Το κείμενο είναι διαθέσιμο εδώ: (βλ. http://documents1.worldbank.org/curated/en/103611593562422573/pdf/A-Road-Map-for-a-Managed-Transition-of-Coal-Dependent-Regions-in-Western-Macedonia.pdf?fbclid=IwAR2xKZkfgiG2ToswPyvoJ_C9mF-bpEevH2CWmzUgkKU3aWR6vCEUe5L09EQ

2. Πρόκειται για το κείμενο «Terms of Reference on the Alternative Energy Hub for Western Macedonia». Πιο ειδικά, πρόκειται για το προϊόν συσκέψεων και συζητήσεων μεταξύ Υπουργείου και Παγκόσμιας Τράπεζας και σκοπεύει να ιχνηλατήσει την δυνατότητα/βιωσιμότητα για ένα εναλλακτικό hub ενέργειας και αποθήκευσης. Η έκθεση δεν είναι διαθέσιμη πουθενά, την είχε δημοσιεύσει το WWF, αλλά δεν είναι πλέον διαθέσιμη στο site, και όλα αυτά ενώ έχουν ξεκινήσει και επίσημα οι διαβουλεύσεις στο διαύγεια. Λεπτομέρειες, συνολικά, για τη δράση του οργανισμού (Παγκόσμια Τράπεζα) και για τα στελέχη του, μπορείτε να βρείτε https://www.interregeurope.eu/decarb/news/news-article/7743/alternative-energy-and-energy-storage-hub-for-wm/

3. Για παράδειγμα https://www.protagon.gr/epikairotita/mitsotakis-sti-diaskepsi-tou-oie-gia-to-klima-apolignitopoiisi-tis-elladas-ews-to-2028-44341955448

4. Τα 4 «μονοπάτια μετάβασης», όπως τα αποκαλεί η έκθεση:

α)         Μονοπάτι Ανανεώσιμες πηγές: δημιουργία αποθηκευτικών χώρων για αέριο με στόχο την αξιοποίηση του συστήματος παροχής ενέργειας ως έχει, αξιοποίηση των εργοστασίων για νέες χρήσεις σταδιακά).

β)         Μονοπάτι Start up: Αξιοποίηση της τεχνογνωσίας στην ενέργεια για τη δημιουργία start up επιχειρήσεων και προσπάθεια εκχύλισης των αποτελεσμάτων και σε άλλους μη-ενεργειακούς τομείς.

γ)         Μονοπάτι Ψηφιακή περιφέρεια: Υπογραμμίζω τον φιλόδοξο στόχο:

«This transition pathway has the clear aim to transform Western Macedonia to the most e-connected, high-tech, futuristic region in Greece by 2030» σελ. 12. Να γίνει η Δυτική Μακεδονία η πιο καλά δικτυωμένη και σύγχρονη περιοχή στην Ελλάδα ως το 2030. Υλοποίηση μέσω επενδύσεων σε ρομποτική, νέες τεχνολογίες, υποδομές, και προγράμματα στα δημόσια σχολεία προς αυτή την κατεύθυνση.

δ)         Μονοπάτι Πράσινη περιφέρεια: Μετάβαση στον τομέα της παραγωγής κρέατος και άλλων γεωργικών δραστηριοτήτων. Βιομάζα και διαχείριση αποβλήτων. Στόχος η πράσινη αναμόρφωση της περιοχής σε σχέση με την κυρίαρχη τάση που επικρατεί.

5. https://kozan.gr/archives/288215

6. To κείμενο στοιχειοθετεί ένα πρότυπο συμπεριφοράς για τον ΟΑΕΔ, σχετικά με την επιδότηση προγραμμάτων για νέα κατάρτιση των εργαζομένων και προετοιμασία ανθρώπινού δυναμικού, κάτι που δεν ευνοεί το κυρίαρχο σύστημα οργάνωσης του οργανισμού (κεντρικά σχεδιασμένο, σε εθνική κλίμακα), το οποίο ήδη τονίζεται εμμέσως στην έκθεση για την αδυναμία του να ενεργοποιηθεί εν όψει απολιγνιτοποίησης. Στην Αμερική λένε ότι δεν μπορείς να μάθεις νέα κόλπα σε γέρικα σκυλιά. Έναντι του μοντέλου επανακατάρτισης, και ιδίως αν είναι να γίνει στη λογική του Σκόιλ Ελικού, και ας είναι από το δημόσιο φορέα, θα μπορούσε να προτιμηθεί, και στη βάση των αξόνων για χρηματοδότηση από το κράτος και την ΕΕ (ταμείο μετάβασης, ταμείο Συνοχής, κ.α.), ειδικό σύστημα μικροπιστώσεων (χαμηλότοκα δάνεια, ως και 25.000 ευρώ με βάση την κυρίαρχη τακτική δανειοδότησης της ΕΕ) για νεανική επιχειρηματικότητα και επιχειρηματικότητα για τις ευπαθείς ομάδες και μειονότητες με κίνητρα επίσης για τους πρώην εργαζομένους σε δυναμικές ηλικίες. Ήδη ο Όμιλος Ενεργών Νέων Φλώρινας συγκροτεί ομάδες νεολαίας με στόχο την πιο ενεργητική παρέμβαση των νέων στη διαδικασία της απολιγνιτοποίησης. Ελπίζω να υπάρξει η διάθεση να ακούσουμε και αυτούς. Η δράση αυτή του συλλόγου ως τις 12.10. 2020, εδώ https://www.facebook.com/585361144907455/posts/3055191607924384/?sfnsn=mo&extid=09IdG49DGP8j7Z8J.

Άλλα χρήσιμα links: η πρόταση για το master plan και η διαβούλευση στο http://www.opengov.gr/home/2020/10/03/8729. Το εθνικό σχέδιο για την Ενέργεια και το κλίμα και η ολοκληρωμένη διαβούλευση εδώ http://www.opengov.gr/minenv/?p=10155