*Γνωριμία με Φιλοσόφους-Σοφιστές-Σοφούς και Νομοθέτες της Αρχαίας Ελλάδας: Πρωταγόρας ο Άβδηρίτης (480 Π.Χρ.)

,

Ο Πρωταγόρας στο κέντρο μαζί με τον Δημόκριτο, Μουσείο Ερμιτάζ

Ο Πρωταγόρας επισκέφθηκε επανειλημμένως την Αθήνα, καθόσο συνδεόταν με προσωπική γνωριμία με τον Περικλή και τον Ευριπίδη.

 Ο Πρωταγόρας ήταν ο πρώτος που αποκάλεσε τον εαυτό του σοφιστή,

που σημαίνει τον σοφό, τον διδάσκαλο της αρετής, δηλαδή των απαραιτήτων γνώσεων για την άσκηση της πολιτικής τέχνης. Αυτές τις γνώσεις παρείχε ο Πρωταγόρας στους μαθητές του έναντι αμοιβής.

 Στον διάλογο του Πλάτωνα "Ο Πρωταγόρας", τον εμφανίζει να διαλέγεται με τον Σωκράτη.

 Στον διάλογο ο Πρωταγόρας ανέπτυξε τις ιδέες του περί της συγκροτήσεως και του σκοπού της Πολιτείας.

 Οι Θεοί πλάσαντες τα θνητά γένη εκ πυρός και γης ανέθεσαν προτού εμφυσήσουν εις αυτά πνοήν ζωής, εις τον Προμηθέ1 και τον Επιμηθέα να προικίσουν έκαστον εξ αυτών με τας απαραιτήτους δια την επιβίωσίν των ιδιότητας.

 Ο Επιμηθεύς όμως, πείσας τον Προμηθέα να κάμει αυτός την "κατανοµήν" και καταναλώσας όλα τα εις την διάθεσίν του εφόδια προς εξοπλισμόν των "αλόγων ζώων", κατέλιπεν "ακόσμητον, ήτοι άοπλον και ανυπεράσπιστον, τον άνθρωπον. Ο Προμηθευς αντιληφθείς τούτο την τελευταία στιγμή, ότε ακριβώς έμμελον τα θνητά γένη να εξέλθουν από τα έγκατα της γης εις το φως, κλέπτει από την Αθηνά και τον *Ηφαιστον την "εντεχνον σοφίαν" και το πυρ και δωρίζει αυτά εις τον άνθρωπον.

 Εξοπλισθείς κατ' αυτόν τον τρόπο παρρομηθέως ο άνθρωπος, ήρχισε βαθμηδόν να εξελίσσεται.

 Ελάτρευσε τους θεούς, έμαθε να ομιλεί και εξασφάλισε στέγην, ενδύματα και τροφήν.

 Αρχικώς οι άνθρωποι "ώκουν σποράδην , ως εκ τούτου δε ήσαν εκτεθειμένοι εις τον κίνδυνον των θηρίων. Αλλά και όταν αργότερον, προς αποτροπήν του εξ αυτών κινδύνου, συνωκίσθηκαν, δεν ηδύναντο, στερούμενοι της πολιτικής τέχνης, της ικανότητος δηλαδή του διοικείσθαι, να ευδοκιμήσουν, διότι αδικούντες αλλήλους διεφθείροντο.

 Ο Ζευς τότε φοβηθείς μήπως εξαφανισθεί από του προσώπου της γης το γένος των ανθρώπων, αναθέτει εις τον Ερμήν να εμπνεύσει εις ένα έκαστον εξ αυτών σεβασμόν και κατανόησιν προς τον πλησίον, ήτοι την περί δικαιοσύνης ιδέαν.

‘’Αιδώ τε και δίκην ίν΄ είεν πόλεων, κόσμος τε και δεσμοί φιλίας συναγωγοί".

 Τοιουτοτρόπως η "αιδώς" και η "δίκη*' κατέστησαν ο συνδεκτικός δεσμός των "νομικών κοινωνιών?, κατ' εντολήν δε του Διός, ετέθη παρ' αυτοίς υπό του Ερμού "νόμος", καθ΄ον: "τον μη δυνάμενον αιδούς και δίκην μετέχειν κτείνειν, ως νόσον πόλεως.

 Ο Πρωταγόρας απέβλεπε στην απελευθέρωση του ατόμου από την απορροφητική και αφομοιωτική επιρροή της ομάδος.

 Την πραγματοποίηση των αντικειμενικών σκοπών του επεδίωξε με δυο θεωρίες της περί "υποκειμενικότητος" και της περί σχετικότητος

Δια της Θεωρίας του περί υποκειμενικότος υποστηρίζει ότι όχι η οµάς (πόλις), αλλά το άτομο είναι το κριτήριο πάσης αξίας "μέτρον πάντων χρημάτων (πραγμάτων) ο άνθρωπος, των με όντων ως εστί, των δε ούκ όντων ως ούκ εστί:

Τοιουτοτρόπως εν και το αυτό γεγονός είναι δυνατόν να καθίσταται διαφοροτρόπως αντιληπτόν εις δυο διάφορα άτομα ‘’οία δε σοι, τοιαύτα δε αυ σοί* άνθρωπος δε συ τε καγώ’’. Κατά ταύτα η παραδοχή της περί υποκειμενικότητος θεωρίας του, άγει κατά λογική συνέπεια και στην παραδοχή της άλλης θεμελιώδους Θεωρίας του περί σχετικότητος.

 Θεωρία περί σχετικότητος: "την ύλην ρευστήν είναι", μπορούμε να την θεωρήσουμε σαν επέκταση της θεωρίας του Ηράκλειτου ‘’τα πάντα ρεί και ουδέν μένει’’, είναι φυσικό να μη αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα ως πράγματι είναι, καθώς φαίνονται κατά την συνεχή τους εξέλιξη εις ημάς, καθώς τα εκλαμβάνομεν.

 Η αλήθεια, λοιπόν είναι έννοια σχετική.

 Υπό τις συνθήκες αυτές αξία για τον άνθρωπο αποκτά μόνον η υποκειμενική του αντίληψη περί του εξωτερικού κόσμου.

Αυτή και όχι η θέληση της οµάδος πρέπει ν' αποτελεί τον γνώμονα της συμπεριφοράς του.

 Ο Πρωταγόρας επεκτείνει τις θεωρίες του αυτές και επί της θρησκείας. Η εκ της περί θεών πραγματείας του διεσώθη μόνο η κεντρική του θέση, έχουσα ως εξής:

 "περί μεν θεών ουκ έχω ειδέναι, ούθ' ως εισίν, ουθ' ως ουκ εισίν, ουθ’ οποίοι τινες, πολλά γάρ τα κωλύοντα ειδέναι, τ' αδηλώτης και βραχύς ο βίος του ανθρώπου .

 Δεδομένου ότι δεν υπάρχει απόλυτος αλήθεια, έπεται ότι κάθε περίπτωση εμφανίζεται υπό δυο πλευράς:

 "Δυο λόγους είναι περί παντός πράγματος αντικείμενους αλλήλοις". Και το άλλο γνωμικό του "τον ήττω λόγον κρείττω ποιείν". Χαρακτηρίζουν τις δυο αντιτιθέμενες όψεις μιας και της αυτής περιπτώσεως ( "δισσοί λόγοι).

 Η διδασκαλία του Πρωταγόρα απέβλεπε στην μετάδοση χρησίμων γνώσεων εις την πολιτικο-κοινωνικήν ζωήν.

 Οι δοξασίες του Πρωταγόρα στρεφόμενες κατά του κρατούντος πολιτικό-κοινωνικού συστήματος, ήταν φυσικό να προκαλέσουν την αντίδραση του επισήμου κράτους, καθώς και των πολιτικών ομάδων, καθόσον έθιγαν τα συμφέροντα του δήμου, καθώς και των ολιγαρχικών, ένεκα τούτου τα βιβλία του καίονται και ο ίδιος τιμωρείται και απελαύνεται.

 Το κήρυγμα όμως του Πρωταγόρα είχε αποφασιστική επίδραση στην εξέλιξη και διαμόρφωση του Ελληνικού δημόσιου βίου, όχι μόνο κατά την περίοδο αυτήν, αλλά και μεταγενέστερα.

 Ο Πρωταγόρας αναμφισβήτητα υπήρξε πνευματική φυσιογνωμία στην σφαίρα της εννόμου τάξεως.-

Διομήδης Παναγιωτίδης

Συντ/χος Δικηγόρος

*Η ηλεκτρονική εφημερίδα μας, σε συνεργασία με τον συντοπίτη  συνταξιούχο δικηγόρο Διομήδη Παναγιωτίδη, προβαίνει, με σειρά άρθρων, στη δημοσίευση  κειμένων που αφορούν στην γνωριμία των αναγνωστών με αρχαίους  Φιλοσόφους- Σοφιστές  -Σοφούς και  νομοθέτες