Οι Τρεις Ιεράρχες

Μια από τις σπουδαιότερες γιορτές της Χριστιανοσύνης είναι η γιορτή των Τριών Ιεραρχών. Έχει οριστεί να εορτάζεται την 30ή

Ιανουαρίου κάθε  έτους και θεωρείται εορτή των γραμμάτων και προστάτιδα ημέρα των Σχολείων όλων των βαθμίδων.

           Οι Τρεις Ιεράρχες, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος και Ιωάννης ο Χρυσόστομος γεννήθηκαν λίγα χρόνια μετά το περίφημο διάταγμα των Μεδιολάνων,  που υπεγράφη το 313 μ.Χ. και έθεσε τέρμα στους διωγμούς των Χριστιανών, από το ειδωλολατρικό καθεστώς της Ρώμης, που κυριαρχούσε τότε στις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο.

Οι τρεις Ιεράρχες

           Ο Χριστιανισμός, η νέα Θρησκεία που καθαγιάστηκε με το αίμα του Ιησού πάνω στο σταυρό του μαρτυρίου, που δέχτηκε χίλιους μύριους διωγμούς από τους Ιουδαίους, τους Εθνικούς και τους Ρωμαίους, μπόρεσε επιτέλους να βγει στην επιφάνεια, να φύγει από τις κατακόμβες, ν’ ανοίξει τα φτερά της και την αγκαλιά της και να διαδοθεί σ’ όλους τους λαούς, που είχαν αποστασιοποιηθεί από την ειδωλολατρεία και επιθυμούσαν να ενταχθούν στην πίστη του ενός και αληθινού Θεού.

          Το οπλοστάσιο όμως της νέας θρησκείας ήταν πολύ πενιχρό. Μόνον τα Ευαγγέλια και οι πράξεις των Αποστόλων, συνεπικουρούμενα από τη μικρή Ιερά παράδοση που είχε δημιουργηθεί, ήταν τα μέσα πάνω στα οποία στηριζόταν η νέα Θρησκεία.

          Αντίθετα το πνευματικό οπλοστάσιο των Εθνικών - ειδωλολατρών ήταν πολύ ισχυρό. Όλοι οι Αρχαίοι Φιλόσοφοι, όλοι οι επιφανείς άνθρωποι των Γραμμάτων της κλασσικής εποχής, της αλεξανδρινής περιόδου και των ρωμαϊκών χρόνων, εθεωρούντο οι πνευματικοί ηγέτες των Εθνικών και, επομένως, δεν έμενε χώρος για την άσκηση πνευματικού έργου από τη νέα Θρησκεία, όπως θα το επιθυμούσε ο λαός.

          Ακριβώς σ’ αυτήν την περίοδο γεννήθηκαν, ανδρώθηκαν και μορφώθηκαν οι τρεις Ιεράρχες. Η μόρφωσή τους ήταν καταπληκτική. Φοίτησαν στα καλύτερα Σχολεία της εποχής εκείνης και σπούδασαν στην Αθήνα, που εθεωρείτο το σπουδαιότερο πνευματικό κέντρο του τότε κόσμου.  

          Οι τρεις Ιεράρχες στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής και να ανταποκριθούν στα φοιτητικά τους καθήκοντα, είχαν τη συμπαράσταση των μητέρων τους, που, όπως ομολογείται από τους ίδιους, ήταν κάτι παραπάνω από υπεράνθρωπη. Η Εμμέλεια, μητέρα του Μεγάλου Βασιλείου, η Νόννα, μητέρα του Γρηγορίου του Θεολόγου και η Ανθούσα, μητέρα του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, αναδείχθηκαν σε υποδειγματικές προσωπικότητες και χρησίμευσαν σαν βάθρο, πάνω στο οποίο οικοδομήθηκαν οι τρεις πνευματικοί άνδρες, που δόξασαν και εμπέδωσαν το Χριστιανισμό σ’ όλη την τότε γνωστή Οικουμένη.

          Μαζί με τους Ιεράρχες Βασίλειο και Γρηγόριο, σπούδασε και ο Ιουλιανός, ο μετέπειτα αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο οποίος θαμπώθηκε, γοητεύτηκε σφόδρα από τη μελέτη των βιβλίων της Αρχαιότητας και, όταν κατέλαβε την πιο ψηλή θέση στη Διοίκηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, επεχείρησε, με αυτοκρατορικά διατάγματα, να επαναφέρει την παλιά πίστη στο δωδεκάθεο, με όλες τις αρχαίες τελετές. Δεν πέτυχε, βέβαια, το σκοπό του και στο τέλος η ιστορία, εξαιτίας αυτής της αντιλήψεώς του, τον ονόμασε Παραβάτη.

          Η προσήλωση των Τριών Ιεραρχών στο Χριστιανισμό, το ανοιχτό τους πνεύμα και, προπάντων, η πίστη τους στην αλήθεια της νέας θρησκείας, τους έδωσαν τη δυνατότητα, με τα κείμενά τους , με τα κηρύγματά τους, με τον ενάρετο και αμιγώς χριστιανικό βίο τους, να γίνουν υποδείγματα γνώσης, σοφίας και καταπληκτικής ρητορικής, που μαγνήτιζε τα πλήθη και οδηγούσε στην κολυμβήθρα χιλιάδες νέους πιστούς.

          Ο Χριστιανισμός βρήκε στα πρόσωπα των τριών Ιεραρχών ό,τι ακριβώς είχε ανάγκη την ταραγμένη εκείνη εποχή. Βρήκε το πνευματικό στήριγμα και τη βάση να οικοδομηθεί αυτό το μεγαλούργημα, που ονομάστηκε Ελληνοχριστιανικός Πολιτισμός και  απλώθηκε σ’ όλον τον τότε γνωστό κόσμο.

           Οι Τρεις Ιεράρχες θεωρήθηκαν οι πνευματικοί ταγοί του Χριστιανισμού και τα υποδείγματα της Ελληνοχριστιανικής Παιδείας. Καθιερώθηκαν σαν προστάτες των Γραμμάτων και, από τότε, τα Σχολεία όλων των βαθμίδων της χώρας μας τιμούν τη μνήμη τους κάθε χρόνο στη γιορτή τους, με ομιλίες, απαγγελίες ποιημάτων κι άλλες εκδηλώσεις.

          Οι τρεις μέγιστοι φωστήρες της τρισηλίου θεότητος ας καθοδηγούν τα βήματα όλων των δασκάλων κι όλων των μαθητών, ώστε να τύχουν μιας καλής παιδείας, που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα σε καλύτερους και δικαιότερους δρόμους.

          Παραθέτουμε παρακάτω το απολυτίκιο που ακούγεται την ημέρα της εορτής τους στους Χριστιανικούς Ναούς, επειδή θεωρούμε ότι κρύβει κάποια πολύ βαθυστόχαστα μηνύματα και αξίζει να το μελετήσουν όλοι οι αναγνώστες.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ

           Τούς τρεῖς μεγίστους φωστῆρας τῆς τρισηλίου Θεότητος, τούς τήν οἰκουμένην ἀκτῖσι δογμάτων θείων πυρσεύσαντας, τούς μελιρρύτους ποταμούς τῆς σοφίας, τούς τήν κτίσιν πᾶσαν, θεογνωσίας νάμασι καταρδεύσαντας, Βασίλειον τόν μέγαν καί τόν θεολόγον Γρηγόριον, σύν τῷ κλεινῷ Ἰωάννῃ, τῷ τήν γλῶτταν χρυσορρήμονι, πάντες οἱ τῶν λόγων αὐτῶν ἐρασταί, συνελθόντες ὕμνοις τιμήσωμεν˙ αὐτοί γάρ τῇ Τριάδι ὑπέρ ἡμῶν ἀεί πρεσβεύουσιν.

ΑΠΟΔΟΣΗ

          Αυτά τα τρία φωτεινά αστέρια, που παίρνουν λάμψη από τον Θεό, αυτούς που φώτισαν την οικουμένη με τη θεϊκή διδασκαλία, αυτά τα ποτάμια της σοφίας, που ξεδίψασαν όλη την πλάση με τη γνώση του Θεού, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον ξακουστό Ιωάννη, που τα λόγια του ήταν χρυσάφι, όλοι εμείς, που θαυμάζουμε τη σοφία τους, ας μαζευτούμε να τους τιμήσουμε με ύμνους, γιατί αυτοί πάντοτε παρακαλούν τον Θεό για μας.

                                                ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΤΟΠΑΛΗΣ