O «κοινωνικός βραχίονας» αιχμή της προοδευτικής απάντησης απέναντι στις ανισότητες

των

Θ. Δημόπουλου,  πρ. Προέδρου του ΚΚΠ Περ. Στ. Ελλάδας, Υπ. Δρ. Πανεπ. Θεσσαλίας

Λ. Παπουτζή, πρ. Προέδρου του ΚΚΠ Περ. Δυτ. Μακεδονίας, Υπ. Δρ. ΑΠΘ

 

Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα των Συντακτών (‘Έντυπη έκδοση 20-21/03/2021)

 

Δεν χρειάζεται να φτάσουμε στο τέλος αυτής της περιπέτειας για να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να επαναοριοθετήσουμε τις συντεταγμένες

πλοήγησης για τη μετά-κορονοϊό εποχή. Μία εποχή που επιβάλει να ενισχυθεί η κρατική οντότητα στον τομέα της κοινωνικής προστασίας και επιτάσσει έναν σύγχρονο λόγο, «σφυρηλατημένο» στο αμόνι των ρεαλιστικών προσεγγίσεων της εγχώριας πραγματικότητας. Μια πραγματικότητα της οποίας ο ρυθμός παραγωγικότητας κατατάσσεται στις όχι και τόσο θετικές εξαιρέσεις¹ καλώντας για εμβάθυνση στην «αποτελεσματικότητα» και στην «ακεραιότητα»², αποσαφήνιση των ρόλων ανάμεσα σε διοίκηση και πολιτική³ και υιοθέτηση θεώρησης, που δε θα αντιμετωπίσει τις κοινωνικές ανισότητες ως φυσικό φαινόμενο, αλλά θα είναι εγκαίρως έτοιμη για την ενεργοποίηση ενός «βραχίονα» για την άμβλυνσή τους.⁴ Έναν «βραχίονα» που θα ακουμπά όσους έχουν ανάγκη, με την έγνοια και την ενσυναίσθηση που επιβάλλουν οι συνθήκες.

Το ποσοστό των ανθρώπων που κινδυνεύει από φτώχεια ή κοινωνικό αποκλεισμό στη χώρα, καταγράφεται ως το τρίτο υψηλότερο (30%) ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες⁵, με τα ποσοστά φτώχειας να παραμένουν υψηλά ιδίως για τους νεότερους⁶, ενώ αναφορικά με τη δυνατότητα ποσοστού των πολιτών της να ανταποκριθούν σε αναπάντεχες οικονομικές προκλήσεις, κατατάσσεται ως η τρίτη χειρότερη (48%), πάνω από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο (32%).⁷ Επιπλέον, στοιχεία που αντανακλούν τις σοβαρές οικονομικές ανισότητες αναφέρουν ότι, το οικονομικά ανώτερο 20% του πληθυσμού έχει 5,51 φορές μεγαλύτερο εισόδημα συγκριτικά με το κατώτερο 20%, ενώ το 55,4% του συνολικού πληθυσμού ανήκει στην κατηγορία του “οικονομικά ευάλωτου” και το 12,9% βρίσκεται κάτω από το όριο φτώχειας.⁸

Τα παραπάνω σε συνδυασμό με ότι το 20% των νοικοκυριών με τις χαμηλότερες μέσες δαπάνες, ξοδεύουν 54,9% του προϋπολογισμού τους σε δαπάνες σχετιζόμενες με την τροφή και τη στέγαση, ενώ αντίστοιχα 20% των νοικοκυριών με τις υψηλότερες μέσες δαπάνες ξοδεύουν το 24,6% του προϋπολογισμού τους στην ίδια μορφή εξόδων⁹, αλλά και σειρά στοιχείων που έχουν να κάνουν με τη χαμηλή θέση της χώρας ως προς την ψυχο-κοινωνική κατάσταση των πολιτών¹⁰, πιθανώς «συναρμολογούν» το πεδίο επί του οποίου δύναται να αναπτυχθεί, σταθμισμένα και στοχευμένα η κρατική παρέμβαση της ελάχιστης εισοδηματικής ενίσχυσης και της διευρυμένης παροχής υπηρεσιών κοινωνικής προστασίας. Αμφότερα μέρη, τα οποία αποτελούν σήμερα την προτεραιότητα των Ελλήνων πολιτών.¹¹

Η προοδευτική απάντηση και ο υπό διαμόρφωση «κοινωνικός βραχίονας» της οφείλουν να αναζητήσουν τις συντεταγμένες, οι οποίες σήμερα έχουν χαθεί. Συντεταγμένες που περιέχονται στον Εθνικό Στρατηγικό Σχεδιασμό για τη Βιώσιμη και Δίκαιη Ανάπτυξη του Μαΐου του 2019, με ορίζοντα το 2030, ο οποίος, προ πανδημίας ακόμη, προσέγγισε διορατικά το ζήτημα των ανισοτήτων¹². Λαμβάνοντας ταυτόχρονα υπόψη τα νέα προβλήματα που προκαλεί αυτή η πολλαπλή κρίση και αξιοποιώντας τις ευκαιρίες που ξεπηδούν από αυτή (βλ. Ταμείο Ανάκαμψης). Η πειστικότητα της απάντησης συναρτάται με την «ωριμότητα του συλλογικού πολιτικού υποκειμένου» να αναλύσει τι τεκταίνεται σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, ώστε να προβεί σε μία ριζοσπαστική και οραματική προσέγγιση μίας νέας αρχιτεκτονικής.

Μιας αρχιτεκτονικής ενός κοινωνικού κράτους και υπηρεσιών, που θα λειτουργούν κάτω από έναν ουσιαστικό παραγωγό στρατηγικής και όχι απλό παρακολουθητή των όσων εξελίσσονται ή έναν διανεμητή κρατικής επιχορήγησης. Ένα μηχανισμό που δε θα ψάχνει να βρει τι συμβαίνει ανάμεσα σε παράλληλους κόσμους, που πολλές φορές δε συντονίζονται αποτελεσματικά, και μια συγκεκριμένη – ανά γεωγραφική περιοχή – περιφερειακή διασύνδεση, έκφραση.

Έναν «κοινωνικό βραχίονα» στον οποίο θα «κουμπώνουν» όλα εκείνα τα σημεία στα οποία ο πολίτης έχει καθημερινή επαφή, με ενίσχυση της εξωστρέφειας και επενδύοντας σε συγκεκριμένες ειδικότητες, που θα βρίσκονται στο επίκεντρο των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας.

Έναν «κοινωνικό βραχίονα», που αξίζει να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί, αφού αφουγκραστεί ουσιαστικά τις προσωπικές εμπειρίες περνώντας στη συλλογική και συντεταγμένη γνώση. Όχι μόνο για να προσεγγίσει – ξανά – το εφικτό, αλλά πλέον για να το διευρύνει.

 

1.       European Commission (2020), Employment and Social Developments in Europe 2020, Leaving no one behind and striving for more: Fairness and solidarity in the European social market economy, p. 24, Chart 1.7., Διατίθεται από: https://bit.ly/3e3eUU0

2.       OECD (2011), Greece: Review of the Central Administration, OECD Public Governance Reviews, OECD Publishing, http://dx.doi.org/10.1787/9789264102880-en, Διατίθεται από: https://bit.ly/383WNcw

3.       Σπανού Κ., Ιωάννου Χ., Λαμπροπούλου Μ., Μπαλλά Ε., Οικονόμου Δ., (2018), Μεταρρυθμίσεις στη Δημόσια Διοίκηση στη διάρκεια της κρίσης – Επισκόπηση/Περιγραφή/Αποτίμηση, ΕΛΙΑΜΕΠ, σελ. 263, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/2MJDDRY

4.       ILO (2020), World Employment and Social Outlook Trends 2020, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/2MFaJ5j

5.       Eurostat (2020), “Over 20% of EU population at risk of poverty or social exclusion in 2019”, 16.10.2020, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/308hVtL

6.       OECD, (2020), OECD Economic Surveys, July 2020, p. 15, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/384pwxY

7.       Eurostat (2020), “One in three people unable to face unexpected financial expenses”, 05.05.2020, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/381Mwxw

8.       ΣΕΒ, (2020), “ΟΟΣΑ: Ίσες ευκαιρίες για μείωση των ανισοτήτων και καλύτερη ποιότητα ζωής”, Οικονομία & Επιχειρήσεις, Δελτίο για την Ελληνική Οικονομία, 06.02.2020, Τεύχος 177, σελ. 4, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/2NMEcLp

9.       ΕΛΣΤΑΤ, (2020), Press Release, Household Budget Survey 2019, 30.09.2020, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/3razdm9

10.    Eurofound (2020), Living, working and COVID-19, COVID-19 series, Publications Office of the European Union, p. 25, Διαθέσιμο από https://cutt.ly/ygYRZVY

11.    European Commission, (2021), Special Eurobarometer 509 Report, Social Issues, Fieldwork November – December 2020, March 2021, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/2OhZyzS

12.    Ελληνική Δημοκρατία, Κυβέρνηση (2019), “Ελλάδα: Εθνική Στρατηγική για τη Βιώσιµη και Δίκαιη Ανάπτυξη 2030”, σελ. 107-117, Διαθέσιμο από: https://bit.ly/3qbwLu0