Θυμάμαι…
Του Αγίου Γεωργίου
Ανήμερα του Αγίου Γεωργίου είτε γιορταζόταν στη μέρα του, 23 Απριλίου, είτε τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, δεύτερη μέρα του Πάσχα, η
μητέρα μου στόλιζε, προτού εμείς ξυπνήσουμε, με φρέσκες πρασινάδες, πρώτα την αυλόπορτα και μετά την εξώπορτα του σπιτιού.Ως τη δεκαετία του 1960 πάνω-κάτω, τα περισσότερα
αγροκτηνοτροφικά νοικοκυριά στην οδό Ε΄ Μεραρχίας στο Αμύνταιο, τον Κάτω Δρόμο,
όπως συνηθίζαμε να τον λέμε, σε αντιδιαστολή με τη Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Πάνω,
της αστικής τάξης ίσως, είχαν αυλή στο μπροστινό μέρος και στο πίσω την κύρια
κατοικία.
Ξυπνούσε λοιπόν, η μητέρα μου, μαζί με τον ήλιο, πήγαινε
μια σύντομη βόλτα στους μπαχτσέδες δίπλα στα σπίτια μας και τις αχυρώνες. Έσπαζε
μικρά κλαδάκια, με διάφανο ακόμη το μίσχο των φύλλων, από γκορτσιές και κρομπουλιές,
που μεγάλωναν στις μέζτες και γκόικες, μονοετείς πόες, οι οποίες με τις έλικες τους
σκαρφάλωναν στους φράκτες και κοσμούσε τις πόρτες.
Όταν κι εγώ άρχισα να διαβάζω τη ζωή και μ’ ενδιαφέρον
τη ρώτησα γιατί το κάνει μου ’πε:
«Ντα σα γκόιτε. Για να ταιριαχτείτε στη ζωή. Και σεις
και με το καλό και τα εγγόνια μου!»
Στις ίδιες μεριές και λίγο μακρύτερα, στα
χορταριασμένα παλιά χαντάκια, που κάποτε αποστράγγιζαν τους μπαχτσέδες, πήγαινε
ο πατέρας μου τα πρωινά, που είχε πέσει δροσιά ή είχε βρέξει, συνήθως τις μέρες
της Σαρακοστής και της μάζευε τα μαλάκια, τα οστρακοειδή της πρασινάδας, της χλόης,
για τη νηστεία των ξωμάχων.
Σε μια εποχή που τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα
ήταν αχρείαστα και τα χωράφια τα δυνάμωναν με κοπριά, το φερέοικο εκείνο
μαλάκιο με το χαριτωμένο περιελιγμένο κέλυφος, άσπρες πινελιές στις καστανές έλικες,
ήταν μοναδικό έδεσμα. Αλευρωμένα στο τηγάνι ή στο μακάλο, που να φανταστεί η
καλή, μερικές δεκάδες χρόνια αργότερα ότι αυτό το «παρακατιανό» φαγητό θα ήταν
γκουρμέ λιχουδιά στις ταβέρνες «Θωμάς» ή «Κοντοσώρος»!
Λυπάμαι πολύ γιατί τότε δεν τα ’τρωγα ενώ ήταν τόσο
αυθεντικά. Σαλιγκάρια, λιγκάφτσι, πόλτσι!
Η Θεία Λειτουργία της γιορτής του Αγίου Γεωργίου
γινόταν-γίνεται-στην ταπεινή εκκλησία του, ίσως παραγκωνισμένη παλαιότερα, η
οποία βρίσκεται στο κέντρο του παλιού Αμυνταίου.
Πρόσφατα ο Άγιος απέκτησε και παρέα, τον Άγιο Φανούριο.
Του Αγίου Γεωργίου, επίσης, οι παππούδες, που
γερνούσαν μαζί με τα εγγόνια τους στο ίδιο σπιτικό με νύφες ή σώγαμπρο,
έφτιαχναν, για να χαρούν τα μικρά, κούνια με τριχιά της αγροτιάς, κάθισμα ένα
αχυρένιο μαξιλάρι και την κρεμούσαν σε κάποιο οπωροφόρο δέντρο της αυλής ή στην
γκρεντιά της αυλόπορτας ή στην εξοχή.
Μαζευόντουσαν τα μικρά της γειτονιάς ομορφοφορεμένα,
κόκκινο αυγό και τσουρέκι στο χέρι, αν ήταν Πάσχα, γκόικες για ζώνη στη μέση,
φωνές, χαρές, παιχνίδι…
Το φαγητό του μεσημεριού της ημέρας του Αϊ Γιώργη
ήταν απλό και πολύ ιδιαίτερο. Κουρμπάντσιε, αρνάκι με ρύζι, μια ιδέα σπανάκι
και φρέσκο κρεμμυδάκι στο φούρνο της μασίνας. Ένα πιάτο που μοσχοβολούσε άνοιξη
κι έδινε ελπίδα με τα κόκκινα αυγά της Ανάστασης και το φρέσκο, αγίνωτο ακόμη
τυρί που το συνόδευαν!
Παρασκευή της Διακαινησίμου-Ζωοδόχου
Πηγής
Το τελευταίο κόκκινο αβγό του Πάσχα η μητέρα
μου μού το ’δινε την Παρασκευή της Διακαινησίμου, της Ζωοδόχου Πηγής.
Φορούσα τα καλά μου και πήγαινα στην εκκλησία της Αγίας
Παρασκευής.
Εννοώ, όπως λένε ο Γιώργος κι ο Θανάσης όταν θέλουν
να διορθώσουν τη λάθος απάντηση με τη σωστή, την παλιά Αγία Παρασκευή, όχι τη
νεόδμητη, αλλά εκείνη της ανοιχτωσιάς των μπαχτσέδων και του ιστορικού φορτίου
του Εμφυλίου.
Εντέλει στη μικρή μας πόλη, ειρήσθω εν παρόδω, μόνο
το αψιδωτό καμπαναριό του Αγίου Νικολάου με τη στέψη του να την κοσμεί εσαεί
πελαργοφωλιά, έμεινε αλώβητο από το πέρασμα των Sapiens.
«Ο ναός του Αγίου Νικολάου, η εκκλησία στο νεκροταφείο
του οικισμού, είναι μια τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική με τρούλλο στο κέντρο με
οκτάπλευρο τύμπανο και πυργοειδές κωδωνοστάσιο 30μ. Ν. του ναού…Η είσοδος της εκκλησίας
βρίσκεται στη μεσημβρινή πλευρά. Μαρμάρινη εντοιχισμένη επιγραφή διασώζει τη
χρονολογία ανεγέρσεως: 6 Ιουνίου 1821» Ν.Κ. Μουτσόπουλος. Βυζαντινά και
Μεταβυζαντινά Μνημεία. Εκκλησίες του Νομού Φλώρινας. (σελ. 176)
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία σε έρευνά της για τους
πελαργούς έχει κυρίαρχη φωτογραφία με τη λεζάντα: «Φωλιά πελαργών στο
καμπαναριό του Αγ. Νικολάου Αμυνταίου».
Όχι τόσο για να εκκλησιαστώ όσο για να βρεθώ στο μικρό
πανηγυράκι που στηνόταν στον ειδυλλιακό, περίγυρο της εκκλησίας τη δεκαετία του
1950. Είχε δίπλα της ένα λιβαδάκι όπου ορθώνονταν ευθυτενείς ταπόλες, καβάκια,
λεύκες και παραδίπλα όμορφες κυδωνιές με τα μπράτσα τους δυνατά σαν παλαιστές!
Τις λέγαμε του Σιμότα!
Θυμάμαι μικροπωλητές να πωλούν την πραμάτεια τους,
κατεξοχήν παιχνίδια και ζαχαρωτά.
Έρχονται, επίσης, στ’ αφτιά μου και μουσικές από μια
υπαίθρια «ταβέρνα», που στηνόταν περιστασιακά μόνο για αυτή την ημέρα κάτω από
την παλιά Αστυνομία.
Το πασχαλιάτικο αβγό το αντάλλαζα, ομολογώ με
συστολή, με κόκκινο γλειφιτζούρι κοκοράκι ή κόκκινο μήλο καραμελωμένο, ίσως και
με φλόκες, καραμέλες βουτύρου. Αν είχα και καμιά δραχμή προτιμούσα τσιχλόφουσκες
που στη συσκευασία τους είχαν κάρτες-σημαίες των κρατών του κόσμου. Η πρώτη μου
κάρτα-σημαία ήταν της Ονδούρας κι έψαξα πολύ για τη βρω στο χάρτη!
Κάμναμε συλλογή κι όσες είχαμε διπλές τις ανταλλάσσαμε
με εκείνες που μας έλειπαν.
Ο περίβολος της εκκλησίας ήταν πολύ περιποιημένος. Στις
βραγιές του, τριανταφυλλιές, άσπρες, κόκκινες, κίτρινες στην ανθοφορία τους ήταν
μάγεμα! Ένα κομψό σιντριβάνι με κεραμιδί γλυπτό πίδακα φιλοξενούσε όμορφα
χρυσόψαρα. Στο δυτικό περίβολο ήταν η αίθουσα του Κατηχητικού με το τραπέζι τού
πινγκ-πονγκ όπου παίζαμε πολλά απογεύματα μετά το μάθημα.
Στο εσωτερικό της εκκλησίας, χαμηλά στο δάπεδο,
υπήρχε το Αγίασμα.
Και για την Αγία Παρασκευή ο Ν.Κ. Μουτσόπουλος στη
σελ. 177 γράφει:
«Στη θέση όπου έχει ανεγερθεί ο σημερινός ναός, το
1850 υπήρχε άλλοτε παλαιότερος, ο οποίος όμως κάποτε και από άγνωστη αιτία
καταστράφηκε».
(Ως «σημερινό ναό» εννοεί την εκκλησία της ανοιχτωσιάς
των μπαχτσέδων, η οποία έδωσε τη θέση της στη σημερινή νεόδμητη.)
Μάζευε πολλούς πιστούς η Ζωοδόχος Πηγή.
Θυμάμαι μερικές οικογένειες από το Σωτήρα, που είχαν
έρθει με τα κάρα τους.
Μια φορά είδα δίπλα στην είσοδο του Κατηχητικού
δυο-τρία αρνάκια με δεμένα τα πόδια τους.
Ρώτησα τη γριούλα που στεκόταν κοντά τους γιατί ήταν
δεμένα. «Για το Κουρμπάνι» μου είπε.
Αργότερα έμαθα ότι ήταν δώρα-τάμα ευλαβών πιστών στη
Ζωοδόχο Πηγή, την Παναγία, τα οποία η Εκκλησιαστική επιτροπή θα τα έβγαζε σε δημοπρασία
για οικονομική ενίσχυσή της.
Παλαιότερα λένε, τα έσφαζαν την παραμονή στον
Εσπερινό, τα μαγείρευαν και το φαγητό το διένειμαν στους πιστούς, ανήμερα της γιορτής!
Χρόνια
Πολλά
Απρίλιος
2021
Θανάσης
Τραϊανός
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΘΑΝΑΣΗ..Αυτα τα τοπικα λαογραφικα σου,με γλωσσα,λογοτεχνικη,εχουν ανυπολογιστη αξια,ιδιως για τους νεους μας,και τις επομενες γενιες..Ενας υπεροχος, ανθρωπινος,γηινος,ευαισθητος,οικολογικος,ευλαβικος,ανθρωπινος, τοπικος πολιτισμος,με διαδρομη αμετρητων χρονων,χαθηκε,θαφτηκε,ισοπεδωθηκε,βλακωδως,στην εδω και μισον αιωνα....αναπτυξιακη δυτικοποιηση μας..Το..ινδιανικο, βαλκανικο, παρελθον μας,καποτε θα μελεταται,και θα ψαχνεται,και θα τιμαται,μονο,που ελαχιστα δηγματα ευρηματων θα βρισκονται,ν απολαυσουν οι επομενοι,που θ ασφυκτιουν,μεσα σε απανθρωπους,πιεστικους,γρηγορους/5G/..ρυθμους,μιας κινεζοκρατουμενης ανθρωποτητας..Νασαι παντα καλα, και να γραφεις,και να μας θυμιζεις μια αλλης ποιοτητας εποχη..Α.Θ.Ρ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕκεινο,το αγιασμα,που αναβλυζε, μεσα σε μια κογχη υποσκαφη,μεσα την Αγια Παρασκευη,που με ευλαβικο τροπο πιναμε, μικροι μεγαλοι,ποσο αληθεια μας επειθε ολους, για την ιεροτητα της εκκλησιας.. .Και ποσο πεζα αισθανομασταν,οταν στερεψε,και στη θεση της πηγης,μπηκε..ενας σωληνας της Δημοτικης υδρευσης..Η μαγεια της πιστης, ηταν δεμενη ,με τη μαγεια, μιας ανοθευτης και αμολυντης, κυριαρχης φυσης..Και οι δυο αυτες υπεροχες αξιες, γεμιζαν με ομορφια ,και δυναμη τις ψυχες των ανθρωπων, που ζουσαν τοτε, σε μια διολου ευκολη ζωη..Α.Θ.Ρ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠισω ακριβως απ το νεκροταφειο του Αη Νικολα,στη βορεια πλευρα του, υπηρχε κρουνος βρυσης,εκτος δικτυου υδρευσης,που ετρεχε χειμωνα καλοκαιρι,ποσιμο νερο,που προστρεχαμε,ολοι οι κατοικοι του δυτικου Αμυνταιου,οταν συχνοτατα τοτε, κοβονταν η υδρευση..Τωρα που το σκεφτομαι,το νερο αυτο/επιφανειακο/,στραγγιζε ολο το κατηφορικο νεκροταφειο τα τοτε βροχερα μας χρονια..Κι εχουμε πιει, ολοι οι παλιοι,τονους, απ αυτο το τρεχουμενο νερο,χωρις το φοβο,..παρενεργειων, του ΑΣΤΡΑ/ΖΕΝΕΚΑ..Οταν,ηρθε η σειρα μου,για εμβολιο,μου ειπε η νοσηλευτρια..γιατρε, θα κανεις ΑΣΤΡΑ/ΖΕΝΕΚΑ..Εγω,κοπελα μου,..και Βιετναμεζικο,κανω,αν εχετε...Α.Θ.Ρ.
ΔιαγραφήΤριγυρο απ την εκκλησια του Αη Νικολα,υπηρχαν τεραστια σε μεγεθος,που τον κορμο τους δεν αγκαλιαζαν, ουτε τρεις αντρες,δεδρα καραγατσια..Και στο καμπο τοτε, τα μεγαλυτερα δεντρα ηταν τα καραγατσια..Αυτοι οι φυτικοι γιγαντες, χαθηκαν στη συνεχεια,νομιζω οτι ηταν τα πρωτα θυματα, της μολυνσης του περιβαλοντος..Πιθανον, τα ξερανε η οξινη βροχη, λογω των καμιναδων τηςΔΕΗ.Η, καποια νοσος, παρασιτικη..Σηματοδοτουν σιγουρα, το τελος,της αμολυντης του περιβαλοντος εποχης, για τη περιοχη μας..Α.Θ.Ρ.
ΔιαγραφήΕκκλησαρισα της Αγιας Παρασκευης, ηταν η Ζλατα Πετσκα, γιαγια,του συμπαθητικου Βασιλακη.Τα συχνα στραμπουληγματα των ζαβολιαρικων τοτινων,αυτη τα αντιμετωπιζε,με επιδεση της αρθρωσης,αφου πρωτα τη πασαλειφε με ζεστο λαδακι απο καποια καντηλα της εκκλησιας..Το περιεργο ειναι οτι περνουσε ο πονος και το πρηξιμο..Η,ετσι νομιζαμε,ευχαριστημενοι απ τη περιποιηση της καλογνωμης γιαγιουλας..Φυσικα ολ αυτα,χωρις λεφτα..Α.Θ.Ρ.
ΔιαγραφήΜεσα σε μισον αιωνα ,καταστρεψαμε,μολυναμε,βρωμισαμε,καταναλωσαμε,φυσικο πλουτο,αμετρητων αιωνων..Το ποταμι,τη λιμνη,τα υπογεια νερα μας,που τρεχαν αρτεσιανα,στις επιφανειακες γαιοτρησεις,το υπεδαφος,τον πεντακαθαρο τοτε ουρανο,θυσια ολα, σε μια καταναλωτικη,επιπολαια,απερισκεπτη ευμαρεια.....Η κλιματικη αλλαγη θα ειναι, ο αδυσωπητος τριτος παγκοσμιος πολεμος,που εχουμε δυστυχως πολυ κοντα μας,παρ ολη τη σημερινη τεχνολογια,τις γνωσεις και κατακτησεις, του συγχρονου πολιτισμου..Α.Θ.Ρ.
Διαγραφή...Ομως επειδη ειμαι γιατρος..εστω συταξιουχος,κι επειδη δεν συμπαθω, τις ωραιοποιημενες,επικολυρικες εικονες μιας περασμενης,εποχης θα αναφερω οτι τη τοτε ..αμολυντη εποχη,θεριζε η φυματιωση,τα τυφοπαρατυφικα/κολιακα τα λεγαν στη κοινη/,η πολυομυελιτιδα,ο κοκκυτης,η διφθεριτιδα..Οι ανθρωποι πεθαιναν απο..σκωληκοειδιτιδα,παθαιναν.βαλβιδοπαθειες καρδιακες, ιδιως τα παιδια,απο ρευματικο πυρετο,απο αθεραπευτες αμυγδαλιτιδες,σαπια δοντια..Πεθαιναν απο τετανο,ακομα κι απο λυσα..Κι αυτα ολα δεν πρεπει να ξεχνιουνται,μεσα στην ωραιοποιηση του παρελθοντων εποχων..Η προοδος στην υγεια, τις συνθηκες ζωης,τα μεσα, που καναν ευκολοτερη τη ζωη του ανθρωπου, ειναι τεραστια προοδος,που ποτε στην ιστορια δεν υπηρξε αλλοτε..Ετσι,για ναμαστε,αντικειμενικοι στις κρισεις μας..Μια αναγνωση στους ταφους παλιοτερων,σχετικα με τις ηλικιες, που ..αφησαν το ματαιο αυτο κοσμο,ειναι η καλιτερη αποδειξη της συντελεσθεισας προοδου..Α.Θ.Ρ.
ΔιαγραφήΤο περιβολι του Σιμωτα,αναμεσα,Αγια Παρασκευη,κιΑγιο Νικολα ενας μαγικος τοπος,μας προκαλουσε δεος οταν μπαιναμε παιδια σκανδαλιαρικα να κλεψουμε κυδωνια,βερυκοκα,μηλα.Στο τεραστιο πηγαδι του κτιστο στο πανω μερος του,ειχαμε ψιλοακουσει,οτι εκει μεσα, ριχτηκαν, τα κουφαρια, των δεκαδων ανταρτων, που κτυπησαν δυο φορες, το Αμυνταιο..Η ζωη κι ο θανατος,δεμενα,πακετο,στη ζωη των τοτινων ξεχωριστων... αρχαιων, ανθρωπων..Α.Θ.Ρ.
ΑπάντησηΔιαγραφή..Η δικη μας..πηγαδα του Μελιγαλα,ηταν το τεραστιο πηγαδι του Σιμωτα..Εκτος απ τους Ανταρτες,ποιοι κι απο που ναταναι,και ποιες μαναδες τους εχασαν στο πουθενα,ριχτηκαν κι αλλοι εκει, σιγουρα..Για εναν, που ακουσα απ τους δικους μου,που ξεχνω το ονομα του,ριχτηκε εκει, οταν υπεκυψε στα βασανιστηρια των ανακρισεων,της γειτονικης με τη πηγαδα,χωροφυλακης..Ειπαν οτι δραπετευσε,οτι χαθηκε,οτι...οτι..μη ψαχνεις..Ενα,αδεσποτο που επεσε στο δοανο του τοτινου μπογια..Αλλοιμονο..Α.Θ.Ρ.
ΑπάντησηΔιαγραφή..Λιγο εκτος Αναστασιμης Πασχαλινης ημερας, αυτα που γραφω,αλλα κι η θλιβερη Μεγαλοβδομαδα,ειναι τοσο κοντα,με τη χαρα της Αναστασης,οπως συμβαινει και στη ζωη,με τα σκαμπαεβασματα της,που δικαιολογουμαι..Α.Θ.Ρ.
ΑπάντησηΔιαγραφή