ΗΕυρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποιεί σημαντικές δράσεις για να συμβάλει στην ευρωπαϊκή άμυνα, να τονώσει την καινοτομία και να αντιμετωπίσει τις στρατηγικές εξαρτήσεις

Σήμερα, η Επιτροπή παρουσιάζει ορισμένες πρωτοβουλίες της σε τομείς ζωτικής σημασίας για την άμυνα και την ασφάλεια εντός της Ευρωπαϊκής

Ένωσης. Σε αυτές συγκαταλέγονται η συμβολή στην ευρωπαϊκή άμυνα, η οποία καλύπτει ολόκληρο το φάσμα των προκλήσεων, από τη συμβατική αμυντική βιομηχανία και εξοπλισμό στην ξηρά, τη θάλασσα και τον αέρα, έως τις κυβερνοαπειλές, τις υβριδικές και τις διαστημικές απειλές, τη στρατιωτική κινητικότητα και τη σημασία της κλιματικής αλλαγής· και ο χάρτης πορείας για τις κρίσιμες τεχνολογίες για την ασφάλεια και την άμυνα. Οι νέες αυτές πρωτοβουλίες αποτελούν συγκεκριμένα βήματα προς μια περισσότερο ολοκληρωμένη και ανταγωνιστική ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα της άμυνας, ιδίως με την ενίσχυση της συνεργασίας εντός της ΕΕ, με αποτέλεσμα την αύξηση της κλίμακας των έργων, τον έλεγχο του κόστους και τη βελτίωση της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας. Με τη σημερινή ανακοίνωσή της, η Επιτροπή παρέχει στοιχεία για την προετοιμασία της στρατηγικής πυξίδας της ΕΕ για την ασφάλεια και την άμυνα.

 

Με τη χρήση όλων των διαθέσιμων μέσων σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο γεωπολιτικό και τεχνολογικό πλαίσιο, η Επιτροπή αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας της Ένωσης να αντιμετωπίζει τις ταχέως μεταβαλλόμενες πολυεπίπεδες απειλές.

 

Ειδικότερα, η Επιτροπή προσδιόρισε τους ακόλουθους κύριους νέους τομείς για την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής αγοράς στον τομέα της άμυνας:

 

• διερεύνηση τρόπων περαιτέρω τόνωσης των επενδύσεων των κρατών μελών σε βασικές στρατηγικές ικανότητες και κρίσιμους παράγοντες που αναπτύσσονται και/ή αποκτώνται σε πλαίσια συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης·
• παροχή περαιτέρω κινήτρων για την από κοινού προμήθεια αμυντικών ικανοτήτων που αναπτύσσονται με συνεργατικό τρόπο εντός της ΕΕ·
• πρόσκληση προς τα κράτη μέλη για να συνεχίσουν να κατευθύνονται προς εξορθολογισμένες και περισσότερο συγκλίνουσες πρακτικές ελέγχου των εξαγωγών όπλων, ιδίως όσον αφορά τις αμυντικές ικανότητες που αναπτύσσονται σε πλαίσιο συνεργασίας της ΕΕ.

 

Επενδύσεις στην έρευνα και τις ικανότητες στον τομέα της άμυνας και από κοινού προμήθεια

Έως το τέλος του 2022, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ) θα έχει επενδύσει 1,9 δισ. EUR σε έργα έρευνας και ανάπτυξης ικανοτήτων στον τομέα της άμυνας. Με τον τρόπο αυτό θα δοθεί ώθηση σε βασικά συνεργατικά έργα ανάπτυξης ικανοτήτων μεγάλης κλίμακας, ενώ παράλληλα θα τονωθεί η καινοτομία στον τομέα της άμυνας. Επίσης, η Επιτροπή θα αναπτύξει περαιτέρω κίνητρα για να προωθήσει τις επενδύσεις των κρατών μελών στις αμυντικές στρατηγικές ικανότητες, ιδίως όταν αναπτύσσονται και/ή αποκτώνται εντός των πλαισίων συνεργασίας της ΕΕ. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα μελετήσει ορισμένα μέσα για να παράσχει κίνητρα για την από κοινού προμήθεια αμυντικών ικανοτήτων που αναπτύσσονται με συνεργατικό τρόπο εντός της ΕΕ, μεταξύ άλλων προτείνοντας απαλλαγή από τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), καθιερώνοντας νέες χρηματοδοτικές λύσεις και αναθεωρώντας τους μηχανισμούς πριμοδότησης του ΕΤΑ για να προωθήσει δεσμεύσεις όσον αφορά την από κοινού προμήθεια εξοπλισμού, τη συντήρηση και τη λειτουργία, επιπλέον της από κοινού ανάπτυξης των σχετικών αμυντικών τεχνολογιών. Η Επιτροπή θα συμπεριλάβει κεφάλαιο με παρατηρήσεις σχετικά με τις εξελίξεις, τους φραγμούς και τις ευκαιρίες σε σχέση με τα πολυεθνικά έργα αμυντικών ικανοτήτων στην ετήσια έκθεση για την ενιαία αγορά, που συνήθως δημοσιεύεται σε συνδυασμό με τη φθινοπωρινή δέσμη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

 

Γενικότερα, η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι άλλες οριζόντιες πολιτικές, όπως οι πρωτοβουλίες για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, εξακολουθούν να συνάδουν με τις προσπάθειες της ΕΕ για να διευκολύνει την επαρκή πρόσβαση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας σε χρηματοδότηση και επενδύσεις.

 

Εξορθολογισμένες και περισσότερο συγκλίνουσες πρακτικές ελέγχου των εξαγωγών

 

Μολονότι τα κράτη μέλη είναι υπεύθυνα για την έκδοση αδειών εξαγωγής στρατιωτικού εξοπλισμού, η Επιτροπή τα καλεί να επισπεύσουν τις τρέχουσες εργασίες τους για τον εξορθολογισμό και την περαιτέρω σταδιακή σύγκλιση των πρακτικών ελέγχου των εξαγωγών όπλων, αρχής γενομένης από τις αμυντικές ικανότητες που αναπτύσσουν από κοινού, ιδίως στο πλαίσιο της ΕΕ. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να αναζητήσουν προσέγγιση σύμφωνα με την οποία, κατ' αρχήν, δεν θα εμποδίζουν το ένα το άλλο να εξάγει σε τρίτη χώρα στρατιωτικό εξοπλισμό και τεχνολογία που έχουν αναπτυχθεί σε συνεργασία. Οι εργασίες αυτές θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα προϊόντα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΑ θα επωφεληθούν από επαρκή και ανταγωνιστική πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, με την επιφύλαξη των κυρίαρχων αποφάσεων των κρατών μελών.

 

Συνέργειες μεταξύ της μη στρατιωτικής και της αμυντικής έρευνας και καινοτομίας και μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων

 

Στον χάρτη πορείας για τις κρίσιμες τεχνολογίες για την ασφάλεια και την άμυνα περιγράφεται η πορεία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας των τομέων ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ με τους εξής τρόπους:

 

• καλούνται τα κράτη μέλη να συμβάλουν ενεργά στο παρατηρητήριο για τις κρίσιμες τεχνολογίες που βρίσκεται επί του παρόντος υπό σύσταση·
• ενθαρρύνονται η έρευνα και η καινοτομία διπλής χρήσης σε επίπεδο ΕΕ·
• καλούνται τα κράτη μέλη να αναπτύξουν συντονισμένη προσέγγιση σε επίπεδο ΕΕ όσον αφορά τις κρίσιμες τεχνολογίες στο πλαίσιο της στρατηγικής πυξίδας·
• στηρίζονται η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας μέσω ορισμένων νέων εργαλείων (π.χ. εκκολαπτήριο επιχειρήσεων, συνδυαστικός μηχανισμός επενδύσεων κ.λπ.)·
• δημιουργείται, από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, πρόγραμμα καινοτομίας στον τομέα της άμυνας της ΕΕ, ώστε οι αντίστοιχες προσπάθειές τους να ενταχθούν σε ενιαίο πλαίσιο·
• αξιολογούνται συστηματικότερα τα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας, ανάλογα με την περίπτωση, κατά την εφαρμογή και επανεξέταση υφιστάμενων ή κατά τον σχεδιασμό νέων βιομηχανικών και εμπορικών μέσων της ΕΕ, προκειμένου να μειωθούν οι στρατηγικές εξαρτήσεις.

 

Η μείωση των εξαρτήσεων που καταγράφηκαν σε κρίσιμες τεχνολογίες και αλυσίδες αξίας αποτελεί άλλη μια σημαντική πτυχή του χάρτη πορείας. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να ενσωματωθούν οι αμυντικοί προβληματισμοί σε σημαντικές βιομηχανικές και τεχνολογικές πρωτοβουλίες της ΕΕ (π.χ. συμμαχίες, πρότυπα), να προστατευθούν τα συμφέροντα ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ κατά την προμήθεια υποδομών ζωτικής σημασίας (ιδίως στον ψηφιακό τομέα) και να ενισχυθεί ο έλεγχος των άμεσων ξένων επενδύσεων, ενθαρρύνοντας όλα τα υπόλοιπα κράτη μέλη να θεσπίσουν εθνικό μηχανισμό ελέγχου.

 

Ενίσχυση της αμυντικής διάστασης του διαστήματος σε επίπεδο ΕΕ

 

Η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης τρόπους για την περαιτέρω ενίσχυση της προστασίας των διαστημικών πόρων της ΕΕ, ιδίως μέσω πρόσθετων υπηρεσιών επιτήρησης και παρακολούθησης του διαστήματος (SST) και με την πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού της βιομηχανίας της ΕΕ. Θα προωθήσει προσέγγιση «διπλής χρήσης εκ σχεδιασμού» για τις διαστημικές υποδομές της ΕΕ, με σκοπό την παροχή νέων ανθεκτικών υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις κυβερνητικές ανάγκες, μεταξύ άλλων στον τομέα της άμυνας.

Η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος θα διερευνήσουν επίσης τη δυνατότητα ενεργοποίησης μηχανισμών αλληλεγγύης, αμοιβαίας συνδρομής και αντιμετώπισης κρίσεων σε περίπτωση επιθέσεων που προέρχονται από το διάστημα ή απειλών κατά των διαστημικών πόρων.

 

Ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανθεκτικότητας

 

Τέλος, η Επιτροπή θα εφαρμόσει επίσης πλήρως βασικές πρωτοβουλίες που ευνοούν την ευρωπαϊκή ανθεκτικότητα. Ειδικότερα, για την καταπολέμηση υβριδικών απειλών, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον Ύπατο Εκπρόσωπο και τα κράτη μέλη, θα αξιολογήσει τις τομεακές γραμμές αναφοράς για την ανθεκτικότητα με σκοπό τον εντοπισμό κενών και αναγκών, καθώς και τα μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Μετά την έγκριση της στρατηγικής πυξίδας, η Επιτροπή θα συμβάλει στη μελλοντική υβριδική εργαλειοθήκη της ΕΕ και θα εξετάσει το ενδεχόμενο καταγραφής εμπειρογνωμόνων σε σχετικούς τομείς πολιτικής.

Επιπλέον, για την ενίσχυση της κυβερνοασφάλειας και της κυβερνοάμυνας, η Επιτροπή θα προτείνει την πράξη για την ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο και θα ζητήσει από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να αναπτύξουν εναρμονισμένα πρότυπα σχετικά με την κυβερνοασφάλεια και την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Από κοινού με τα κράτη μέλη, θα ενισχύσει την ετοιμότητα για περιστατικά μεγάλης κλίμακας στον κυβερνοχώρο. Έως το τέλος του τρέχοντος έτους, η Επιτροπή, από κοινού με τον Ύπατο Εκπρόσωπο, θα προτείνει επικαιροποίηση του κοινού σχεδίου δράσης για την ενίσχυση της στρατιωτικής κινητικότητας εντός και εκτός της Ευρώπης. Τέλος, φέτος, η Επιτροπή θα αναλάβει διάφορες δράσεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής που σχετίζονται με την άμυνα.

 

Επόμενα βήματα

 

Μέσω αυτών των πρωτοβουλιών στον τομέα της άμυνας, η Επιτροπή ανακοινώνει δράσεις που θα δρομολογηθούν και θα υλοποιηθούν κατά τα προσεχή έτη. Η Επιτροπή παραμένει έτοιμη να εξετάσει το ενδεχόμενο πρόσθετων βημάτων προόδου υπό το πρίσμα της προόδου που έχει σημειωθεί και της εξέλιξης των απειλών και των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει η Ένωση στο μέλλον.

 

Η ειδική συνεδρίαση για την άμυνα κατά την άτυπη σύνοδο κορυφής στη Γαλλία στις 10 και 11 Μαρτίου 2022 παρέχει την ευκαιρία να συζητηθούν αυτές οι πρωτοβουλίες στον τομέα της άμυνας.

 

Μέλη της Επιτροπής προέβησαν στις ακόλουθες δηλώσεις:

 

Η κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε τα εξής: «Στο πλαίσιο της εμβάθυνσης των γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διατηρήσει το τεχνολογικό της πλεονέκτημα. Αυτό μπορεί να το επιτύχει με την αντιμετώπιση του ευρέος φάσματος απειλών, από τις συμβατικές έως τις υβριδικές απειλές, τις κυβερνοαπειλές και τις απειλές στο διάστημα, και μπορεί να εξασφαλίσει την αναγκαία κλίμακα μέσω από κοινού ανάπτυξης, από κοινού προμήθειας και συγκλίνουσας προσέγγισης όσον αφορά τις εξαγωγές. Εκτός από την κατοχύρωση της ασφάλειας των πολιτών της ΕΕ, ο ευρωπαϊκός αμυντικός τομέας μπορεί να συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη μέσω θετικών δευτερογενών αποτελεσμάτων καινοτομίας για μη στρατιωτικές χρήσεις.»

 

Η Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή, κ. Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, δήλωσε σχετικά: «Δεδομένου ότι οι περισσότερες μη στρατιωτικές τεχνολογίες οδηγούν σε στρατιωτική εφαρμογή, και λαμβανομένων υπόψη των διαθέσιμων πλέον εργαλείων συνεργασίας, η ΕΕ μπορεί να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο εάν αναλάβουμε από κοινού δράση. Πρέπει να συνδυάσουμε τις προσπάθειες των ΜΜΕ μας με το δυναμικό καινοτομίας μας από ολόκληρη την Ένωση. Το νέο κύμα τεχνολογιών ασφάλειας και άμυνας θα πρέπει να αναπτυχθεί από την αρχή σε πλαίσιο συνεργασίας της ΕΕ.»

 

Ο κ. Τιερί Μπρετόν, Επίτροπος Αρμόδιος για την Εσωτερική Αγορά, δήλωσε τα εξής: «Αντιμέτωποι με τη νέα γεωπολιτική κατάσταση, χρειαζόμαστε μια ισχυρότερη Ευρώπη στον τομέα της άμυνας. Οι απειλές για την ασφάλεια της ΕΕ δεν είναι πλέον μόνο στρατιωτικού χαρακτήρα, αλλά γίνονται ολοένα και περισσότερο υβριδικές, στρεφόμενες προς κυβερνοεπιθέσεις και εκστρατείες παραπληροφόρησης που θέτουν σε κίνδυνο τον πυρήνα των δημοκρατιών μας. Πρέπει να επικεντρωθούμε στη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων, στη στήριξη της καινοτομίας του αμυντικού οικοσυστήματος και στην ενθάρρυνση της από κοινού προμήθειας αμυντικών ικανοτήτων. Πρέπει να προστατεύσουμε τις νέες αμφισβητούμενες περιοχές, όπως το διάστημα. Για τον σκοπό αυτό, βασιζόμαστε στους τομείς της βιομηχανικής άμυνας και της αεροδιαστημικής, ένα οικοσύστημα υψηλής τεχνολογίας που αποτελεί βασική κινητήρια δύναμη για τη στρατηγική αυτονομία και την τεχνολογική κυριαρχία της Ευρώπης.» 

 

Ιστορικό

 

Η στρατηγική πυξίδα της ΕΕ για την ασφάλεια και την άμυνα είναι ένα έγγραφο του Συμβουλίου, υπό τον συντονισμό του Ύπατου Εκπροσώπου Τζουζέπ Μπορέλ, που αποβλέπει να υλοποιήσει την κοινή φιλοδοξία των κρατών μελών όσον αφορά την ανταπόκριση στις απειλές και τις προκλήσεις, τις οποίες αντιμετωπίζει η ΕΕ, μέσω συγκεκριμένων στόχων και αποτελεσμάτων για τα επόμενα 5-10 έτη. Το Συμβούλιο θα πρέπει να την εγκρίνει τον Μάρτιο του 2022.

 

Ο χάρτης πορείας για τις κρίσιμες τεχνολογίες για την ασφάλεια και την άμυνα ανταποκρίνεται στο αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης-26ης Φεβρουαρίου 2021 για τη χάραξη πορείας με σκοπό, αφενός, την τόνωση της έρευνας, της τεχνολογικής ανάπτυξης και της καινοτομίας και, αφετέρου, τη μείωση των στρατηγικών εξαρτήσεων της ΕΕ σε κρίσιμες τεχνολογίες και αλυσίδες αξίας για την ασφάλεια και την άμυνα.

 

Η επικαιροποίηση της νέας βιομηχανικής στρατηγικής του 2020: προς μια ισχυρότερη ενιαία αγορά για την ανάκαμψη της Ευρώπης, που πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2021, επιβεβαίωσε ότι η τεχνολογική υπεροχή παραμένει σημαντική κινητήρια δύναμη της ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας της ΕΕ, ιδίως για τις κρίσιμες τεχνολογίες. Το σχέδιο δράσης της Επιτροπής για τις συνέργειες μεταξύ της μη στρατιωτικής, της αμυντικής και της διαστημικής βιομηχανίας του Φεβρουαρίου 2021 αναγνώρισε την αυξανόμενη σημασία των ανατρεπτικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής που προέρχονται από τον μη στρατιωτικό τομέα για τη μελλοντική ασφάλεια και άμυνα της Ευρώπης και την ανάγκη προώθησης της γόνιμης αλληλεπίδρασης και των συνεργειών μεταξύ μη στρατιωτικών και αμυντικών τεχνολογιών.