ΤΟ ΚΑΡΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΛΕΧΟΒΟ ΤΗΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ

 Στο Λέχοβο  υπάρχει μια πλαγιά που την ονομάζουμε ΣΙΛΟΡ. Έχει μήκος έναμισι χιλιόμετρο περίπου και είναι αρκετά

επικλινής με 20% περίπου ανωφέρεια. Είναι σκεπασμένη με χορταράκι και δεν έχει καθόλου δέντρα. Κοντά στον Εθνικό δρόμο υπήρχε μια μοναχική  αιωνόβια αγριογκορτσιά. Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται ένα δασάκι με  βελανιδιές και το εκκλησάκι του ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ.

          Σήμερα στην πλαγιά αυτή έχουν κτιστεί οι εργατικές κατοικίες και το κλειστό Γυμναστήριο του χωριού. Έχει γίνει ακόμη ένας φιδωτός δρόμος στρωμένος με άσφαλτο, για να ανεβαίνουν τα αυτοκίνητα στον Προφήτη Ηλία και στο ψηλότερο βουνό μας την Γκολίνα.

          Σ’ αυτή την κατωφερική πλαγιά στα παλιότερα χρόνια οι νέοι του χωριού μας , δέκα έως δεκαπέντε ετών, έπαιζαν με τα κάρα.

          Τα κάρα ήταν ξύλινες κατασκευές, που τις έκαναν κάποιες ομάδες παιδιών με συλλογική εργασία, και απαιτούσαν μεγάλη επιδεξιότητα και χρήση πολλών εργαλείων. Η κατασκευή ενός κάρου απαιτούσε εργασία τριών ημερών τουλάχιστον. Το κάθε κάρο ήταν ένα τεχνολογικό αριστούργημα, βγαλμένο από παιδικά χέρια και από εμπειρίες, που μεταβιβάζονταν από γενιά σε γενιά.

          Τα παιδιά χρησιμοποιούσαν συνήθως ξύλα οξιάς, που αφθονεί στα δάση μας και σπανιότερα ξύλα βελανιδιάς. Από ένα χοντρό, στρογγυλό ξύλο διαμέτρου είκοσι έως τριάντα εκατοστών έκοβαν τέσσερις κυλίνδρους με ύψος επτά, οχτώ ή δέκα εκατοστά, που αποτελούσαν τις ρόδες του κάρου. Το κόψιμο των τροχών αυτών ήταν μια επίπονη εργασία επειδή χρησιμοποιούσαν χειροπρίονο.

          Με το τουργιέλι, ένα είδος χειροκίνητου τρυπανιού, άνοιγαν στο κέντρο μια τρύπα με διάμετρο 1,5 ή 2 εκατοστών. Το σχήμα της κάθε ρόδας ήταν περίπου σαν αυτό.

1

          Ύστερα ετοιμάζονταν δύο άξονες, όπου θα εφαρμόζονταν οι ρόδες. Με πριόνια, τσεκούρια, ράσπες κι ένα κομμάτι γυαλιού έδιναν το σχήμα στον κάθε άξονα και την απαραίτητη γυαλάδα στο σημείο επαφής με τη ρόδα. Οι άξονες είχαν μήκος 60 εκατοστών ο μπροστινός και 70 με 80 εκατοστών ο πίσω, για να υπάρχει καλύτερη ισορροπία. Το σχήμα του κάθε άξονα ήταν αυτό περίπου.   

 

           Ο κάθε άξονας γινόταν με ένα κυλινδρικό ξύλο, στις άκρες του οποίου, με το πριόνι χάραζαν ολόγυρα ένα κομμάτι μήκους δέκα περίπου εκατοστών και το «έτρωγαν» με τη ράσπα, ώστε να έχει διάμετρο ίση με το άνοιγμα στο κέντρο του τροχού. Για να μπαίνει άνετα ο τροχός το στενό αυτό σημείο, το έξυναν επιμελώς μ’ ένα κομμάτι γυαλί, για να είναι πολύ λείο, ώστε να περιστρέφεται ο τροχός χωρίς δυσκολία. Πολλές φορές μάλιστα έβαζαν και λίγο γράσσο, λίγδα ή ορυκτέλαιο, για να μειώνονται  οι τριβές.

          Όταν τοποθετούσαν τον τροχό, έβαζαν απ’ έξω ένα καρφί ή μια βίδα για να εμποδίζει την έξοδο του τροχού.

          Ο εμπρόσθιος άξονας ήταν κινητός και χρησίμευε σαν τιμόνι, για να κατευθύνεται το κάρο εκεί που ήθελε ο οδηγός του.

          Κατόπιν έφτιαχναν το σκελετό του κάρου. Ένα αρκετά ισχυρό ξύλο μήκους περίπου ενάμισι μέτρου, ήταν το βασικό σημείο στήριξης. Στο πίσω μέρος κάρφωναν ή βίδωναν δύο κυρτωμένα ξύλα που αποτελούσαν το κάθισμα του χειριστή. Πολλές φορές στο κάθισμα τοποθετούσαν και μια κουρελού  ή ένα χαρτόνι χοντρό, για να είναι άνετο. Το σχήμα του σκελετού ήταν περίπου σαν αυτό που βλέπετε παρακάτω.

 

          Στο μπροστινό μέρος του σκελετού, στο σημείο Α του σχήματος και σε απόσταση 10 έως 15 εκατοστών από την άκρη άνοιγαν μια τρύπα με το τουργιέλι ή με ένα πυρωμένο καρφί, διαμέτρου μισού εκατοστού.

          Ύστερα με επιμέλεια κάρφωναν στο σκελετό τον πίσω άξονα και συνέδεαν με μια βίδα τον μπροστινό, αφού άνοιγαν στο κέντρο του μια τρύπα με το τουργιέλι. Η συνολική εμφάνιση του κάρου ήταν έτσι περίπου.

          Ο χρήστης του κάρου καθόταν στο κάθισμα, τοποθετούσε τα πόδια του στο τιμόνι και απολάμβανε, με αυξανόμενη ταχύτητα, μια κάθοδο στην πλαγιά του Σιλόρ, συναρπαστική βέβαια, αλλά, πολλές φορές, επικίνδυνη. Γίνονταν πολύ σπάνια κάποιες ανατροπές και κάποιες πτώσεις, που είχαν σαν αποτέλεσμα μικρούς, συνήθως, τραυματισμούς. Η κάθοδος ξεκίναγε από την καλύβα του Κορτσάρη και ολοκληρωνόταν κοντά στη αγριογκορτσιά όπου  υπήρχε μια ανωφέρεια  για να κόψει τη φόρα του κάρου.

          Εξαιτίας των πτώσεων και των τραυματισμών, το αγαπημένο αυτό παιχνίδι άρχισε να δέχεται τις πρώτες επιθέσεις και απαγορεύσεις εκ μέρους των γονέων και των δασκάλων. Έτσι οι κατασκευαστές και οι χρήστες των κάρων περιορίστηκαν πάρα πολύ και, χρόνο με το χρόνο, εξέλιπαν εντελώς.

          Χάλασε βέβαια και το Σιλόρ, όπως είπαμε παραπάνω, με το χτίσιμο των εργατικών κατοικιών και του κλειστού Γυμναστηρίου,  κι έτσι η ιστορία με τα κάρα του Λεχόβου έληξε οριστικά.

          Οι αναμνήσεις μας όμως έμειναν και θα εξακολουθήσουν να μένουν, φέρνοντάς μας εικόνες και γεγονότα από το συναρπαστικό αυτό παιδικό – νεανικό παιχνίδι, που είχε γνωρίσει κάποτε μεγάλες δόξες.

          Θέλω να πιστεύω ότι, με τη δημοσίευση του άρθρου αυτού, θα βρεθεί κάποιος να φτιάξει ένα κάρο, με όλες αυτές τις προδιαγραφές, για να τοποθετηθεί στο λαογραφικό μας Μουσείο.

 

Δημήτριος  Π. Τοπάλης           

 

 Σημείωση lexovitis

Απ' 'οτι γνωρίζω, εφευρέτης  του κάρου ήτσν

ο θείος μου Σταύρος Γοράντης.-