Θανάσης Τραϊανός: Θυμάμαι…Σινεμά στο Αμύνταιο

Ήταν καλοκαίρι, ένα από εκείνα τα όμορφα και ζεστά καλοκαίρια της

δεκαετίας του 1950.

Το Αμύνταιο απολάμβανε ακόμη την αίγλη σπουδαίου σιδηροδρομικού κόμβου της Δυτικής Μακεδονίας, έδρας σημαντικών στρατιωτικών μονάδων, κοιτίδας του ξινόμαυρου κρασιού και του τσίπουρου καθώς και της ονομαστής ποδοσφαιρικής ομάδας «ΕΡΜΗΣ».

Παρέμενε ακόμη μια σφύζουσα κωμόπολη με έκδηλο το αστικό κοινωνικό αποτύπωμα δίπλα στην κυρίαρχη αγροτική πραγματικότητα των θημωνιών, των αμπελιών και των κοπαδιών. Εμπόριο, Επαγγελματίες, Γεωργοκτηνοτροφική Παραγωγή, Δημόσιες Υπηρεσίες, Τράπεζες, Στρατός, Σχολεία, Εστίαση, Φιλοξενία, Ψυχαγωγία συνυπήρχαν αρμονικά και προσπόριζαν πλούτο στην κωμόπολή μας και προσέδιδαν σ΄ αυτήν λάμψη.

Και όπως ο Μάρτης δε λείπει από τη Σαρακοστή έτσι και από το Αμύνταιο της νιότης μας δεν έλειπε το σινεμά.

Εκείνο λοιπόν το αξέχαστο καλοκαίρι το σινεμά «Παλλάς» του Κώστα Χ΄΄Ιωάννου και Παντελή Μπορόβα έκανε πρεμιέρα με την ελληνική ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Δεσποινίς ετών 39», με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Λογοθετίδη και την Ίλυα Λυβικού.

Έγινε χαμός. Στην απογευματινή προβολή, τη λαϊκή, πήγε και η αφεντιά μου. Το εισιτήριο ήταν δύο δραχμές.

Στη βραδινή πήγε όλο το τότε ανφάν γκατέ του Αμυνταίου!

Την επαναλειτουργία του σινεμά την είχε διαλαλήσει τις προηγούμενες μέρες ανά τας οδούς και τας ρύμας ο κήρυκας, ο ντελάλης των χρόνων εκείνων Φάνης Μπάσιας, τον οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, διαδέχθηκε στα κατοπινά χρόνια ο Σούλης Στράζιος (Ιωαννίδης).

Στην ίδια αίθουσα τα προηγούμενα χρόνια λειτούργησε το σινεμά «Διονύσια» των αδελφών Κωνσταντινίδη από τον Ροδώνα.

Το σινεμά στεγαζόταν σ’ ένα όμορφο ισόγειο ορθογώνιο νεοκλασικό κτήριο με υπόγειο, που τα ανοίγματά του ήταν κλεισμένα με κεπέγκια, παραδοσιακά ρολά ασφαλείας από κυματοειδή λαμαρίνα.

Βρισκόταν εκεί, στην αρχή της Μεγάλου Αλεξάνδρου, απέναντι από τον Σιδηροδρομικό Σταθμό, από τις αρχές του Μεσοπολέμου.

Κτίστηκε για να στεγάσει τα γραφεία και τις αποθήκες της Εταιρείας Μεταφορών της οικογένειας Χατζή.

Ένα κλώνος της οικογένειας Χατζή ήταν ο Αλέξης Χατζής πατέρας του Θανάση Χατζή του πρώτου Γενικού Γραμματέα του Ε.Α.Μ. και του οποίου το όνομα φέρει η νότια περιφερειακή οδός από το Lidl ως την 6^ης Νοεμβρίου και της Ανδρονίκης Χατζή , συζύγου του Συνταγματάρχη Ιωάννου Παπαπέτρου, προτομή του οποίου κοσμεί το χώρο απέναντι από την πάλαι ποτέ Εθνική Τράπεζα Αμυνταίου και το όνομά του φέρει μια οδός στο κέντρο της πόλης μας.

Σήμερα σώζονται τα ερείπιά του ανάμεσα σε βρομοκαρυδιές και ακακίες. Στην ανατολική πλευρά του είχε προστεθεί η καμπίνα προβολής και στο υπόγειό της λειτουργούσε η γεννήτρια του ηλεκτρικού ρεύματος. Η Δ.Ε.Η. δεν είχε έρθει ακόμη στο Αμύνταιο. Ακόμη ακούγεται στα αυτιά μου ο ήχος της εξάτμισής της που σηματοδοτούσε την έναρξη της προβολής και το τέλος της αργά το βράδυ.

Στην προαίθουσα, όπου και το ταμείο έκδοσης των εισιτηρίων, αναρτιόνταν διαφημιστικές φωτογραφίες των ταινιών που θα προβάλονταν «ΠΡΟΣΕΧΩΣ» και «ΛΙΑΝ ΠΡΟΣΕΧΩΣ».

Τόλμησα και ρώτησα κάποιον για τη σημασία των λέξεων. «Σε λίγες ημέρες» η πρώτη και «Σε πολλές λίγες ημέρες» η δεύτερη, μου εξήγησε!

Η κυρίως αίθουσα ήταν επίπεδη με ξύλινο δάπεδο και για καθίσματα είχε τις γνωστές ψάθινες καρέκλες δεμένες μεταξύ τους, ανά δέκα (;) ίσως, με ένα καδρόνι περασμένο ανάμεσά τους από κάτω.

Χωρούσε δε χωρούσε τριακόσιες καρέκλες τοποθετημένες σε δύο ζώνες χωρισμένες στη μέση από ένα διάδρομο.

Στα δεξιά της οθόνης όπως την έβλεπαν οι θεατές ήταν το κυλικείο, που το διαχειριζόταν ο Πέτρος Κώττης. Πασατέμπο, φιστίκια, στραγάλια, σε χωνάκια από εφημερίδες, καραμέλες βουτύρου Φλόκα άντε και καμιά σοκολάτα ΕΒΓΑ ήταν τα σνακ της εποχής.

Μηχανικός προβολής ήταν ο Παντελής (Ντίλες) Κωνσταντίνου, γείτονας και αργότερα φίλος, ηλεκτρολόγος και ιδιοκτήτης καταστήματος οικιακών ηλεκτρικών συσκευών Siemens.

Τον χειμώνα η αίθουσα θερμαινόταν με δύο ξυλόσομπες-βαρέλια.

Χριστούγεννα και Αποκριές διοργανώνονταν στην αίθουσα χοροεσπερίδες. Σπουδαία events που τροφοδοτούσαν τη μικρή μας κοινωνία με κοσμικά νέα!

Ο κινηματογράφος ήταν απαγορευμένος καρπός για τους μαθητές. Δάσκαλοι και καθηγητές έλεγχαν την τήρηση της αναχρονιστικής και αδιανόητης απαγόρευσης.

Όμως όπως συμβαίνει συχνά με τα «μη», πάντα υπάρχει και κάποιος τρόπος παράκαμψής τους.

Ο εξώστης του σινεμά ήταν η πρόσφορη λύση για τους σινεφίλ μαθητές και η διαφυγή τους από την έξοδο κινδύνου εφικτή, όταν κάποιος καθηγητής ήθελε να ελέγξει την παρουσία μαθητών.

Το οξύμωρο του γεγονότος ήταν ότι Χριστούγεννα, Πάσχα και Καλοκαίρι παρακολουθούσαμε ελεύθερα όσες ταινίες χαρακτηρίζονταν ως κατάλληλες για μαθητές.

Λίγους χειμώνες μετά την πρεμιέρα του «Παλλάς» ανεγέρθηκε το θερινό «Παλλάς» εκεί όπου σήμερα η πολυκατοικία στο ισόγειο της οποίας βρίσκονται τα «Οπτικά» του Μηνά Αθανασίου.

Σπουδαία τομή στην καλοκαιρινή καθημερινότητα και ψυχαγωγία των Αμυντιωτών και των παραθεριστών της εποχής.

Θερινός κινηματογράφος στο Αμύνταιο!!! Μέγα γεγονός.

Η Μεγάλου Αλεξάνδρου στο ανατολικό της τμήμα έγινε πιο φανταχτερή και η περαντζάδα του κόσμου έφτανε ως τον Σταθμό.

Η πιστιρικαρία παίζαμε στη νυχτερινή φωτοχυσία του εξωτερικού του χώρου και μηχανευόμασταν τρόπο να μπούμε μέσα λάθρα! «Τζάμπα ξύδι, γλυκό σαν μέλι!» έλεγε η γιαγιά μου Καλλιόπη Μυλωνά.

Η εισπρακτική του επιτυχία φαίνεται ήταν μεγάλη και το επόμενο (;) καλοκαίρι νέες χαρές και πανηγύρια για μικρούς και μεγάλους και πονοκέφαλος για τους γονείς, γιατί τα παιδιά «ήθελαν» σινεμά, στήθηκε το θερινό σινεμά «Ολύμπιον» σε οικόπεδο όπου λειτουργούσε το συνεργείο αυτοκινήτων του Νίκου Κατσίκη.

Ιδιοκτήτες του ήταν οι Θανάσης και Φίλιππος (Πίππης) Φιλίππου του Ευαγγέλου.

Θυμάμαι αργότερα τον κύριο Βαγγέλη στο ταμείο του σινεμά, να διαπραγματεύεται μαζί μας έκπτωση στην τιμή του εισιτηρίου και να «σιδερώνει» τα χαρτονομίσματα, τάλιρα, δεκάρικα…

Που ’σαι νιότη μας με τις χάρες σου!

Τα δύο θερινά σινεμά δε μακροημέρευσαν. Τα καλοκαίρια στο Αμύνταιο δεν είναι βολικά για τέτοιες «πολυτέλειες».

Παρεμπιπτόντως να θυμίσω ότι τα χρόνια που η Πατόζα αλώνιζε ακόμη τα σιτάρια στα Λιβάδια, λειτούργησε, επί ματαίω, για λίγα καλοκαίρια το «Εξοχικό του Μπορόβα», υπαίθριο νυχτερινό κέντρο διασκέδασης σε οικόπεδο που και σήμερα είναι αδόμητο, στα νότια του Σιδηροδρομικού Σταθμού.

Σύντομα το θερινό «Ολύμπιον» μετατράπηκε σε χειμερινό και ταυτόχρονα, γύρω στο 1960, λειτούργησε και νέο σινεμά το «Αστέρια» των αδελφών Βερυκούκη και Βασίλη Τουρούτογλου στη θέση και πάλι ενός συνεργείου αυτοκινήτων του Μήτσου Γκερσάνη και Παύλου Σίπη, δίπλα στο βενζινάδικο του Τουρούτογλου στη Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Το θρυλικό σινεμά «Παλλάς», θερινό και χειμερινό, ο πρώτος μας κινηματογράφος, ο «σινεμάς» της άγουρης νιότης μας ήταν πλέον παρελθόν. Σ’ έναν φορέα της πολιτιστικής ζωής του Αμυνταίου φορτωμένο με συμβολισμούς και πολλές αναμνήσεις έπεσαν οι τίτλοι τέλους.

Αν και το διαδέχτηκαν δύο «σινεμάδες» η συγκίνηση των σινεφίλ ήταν ολοφάνερη.

Από εκείνη την πρώιμη περίοδο της κινηματογραφοφιλίας μου, η οποία θαρρώ έβαλε το λιθαράκι της στα «γράμματα» που έμαθα, θυμάμαι αρκετούς τίτλους ταινιών.

Ξεχωρίζω όμως με ιδιαίτερη συγκίνηση τους εξής:

«Πόθοι στους βάλτους» ή «Πικρό ρύζι» με τον Βιτόριο Γκάσμαν και τη Συλβάνα Μάνγκανο.

«Επέλαση των Δραγόνων» με τον Έρολ Φλιν.

«Επαναστάτης χωρίς αιτία» με τον Τζέιμς Ντιν.

«Ο Αλή Μπαμπά και οι 40 κλέφτες» με τον Φερναντέλ.

«Χόντο» και «Άλαμο» με τον Τζον Γουέιν.

«Καζαμπλάνκα» με τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν.

«Το ταξίδι» με τον Γιουλ Μπρίνερ.

«Μιχαήλ Στρογκώφ» με τον Κουρζ Γιούργκενς.

«Πόλεμος και Ειρήνη» με τον Χένρι Φόντα και την Όντρεϊ Χέπμπορν.

«Ο Αρχισιδηρουργός» κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Ζόρζ Ονέ.

«Ολύμπιον» και «Αστέρια» λειτούργησαν παράλληλα αρκετά χρόνια.

Ο ανταγωνισμός τους ήταν επωφελής για τους σινεφίλ.

Τις επόμενες δυο-τρείς δεκαετίες απολαύσαμε πολλές παραγωγές του Hollywood και της Finos Films.

Άλλες υπήρξαν υπερπαραγωγές, άλλες μικρές κι άλλες μάπα. Η ουσία όμως ήταν ότι βλέπαμε κινηματογράφο.

Δυστυχώς όμως και γι’ αυτά και για τους φίλους της Έβδομης Τέχνης άρχισε η θριαμβευτική επέλαση, όχι των Απάτσι ή των Σιου των δημοφιλών γουέστερν, αλλά της Μικρής Οθόνης. Το «μαγικό κουτί» άρχισε σιγά-σιγά να παίρνει τη θέση του στα σαλόνια των σπιτιών.

Οι θεατές στις πλατείες των αιθουσών της Μεγάλης Οθόνης διαρκώς φυλλορροούσαν και μεταλλάσσονταν σε θεατές από τον καναπέ. Οι κινηματογραφικές αίθουσες η μία μετά την άλλη έβαζαν λουκέτο. Βέβαια δεν έφταιγε μόνο η τηλεόραση.

Τα «Αστέρια» ήταν το πρώτο που έκλεισε.

Ο χώρος που το στέγασε μένει ακόμη όρθιος, ερμητικά κλειστός, με την άλλοτε φωτεινή ταμπέλα του, από νέον πράσινου χρώματος, να υπάρχει στη μαρκίζα άφωτη, γονατισμένη και να σκουριάζει αενάως.

Το «Ολύμπιον» λειτούργησε ως τα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Αφού διήνυσε κι αυτό, όπως και πολλά άλλα σινεμά, μια διαδρομή παρακμής με προβολή ταινιών του συρμού, παραχώρησε ασμένως το 1992 τη θέση του στο Super Market Star, σήμερα «Market ΠΡΟΟΔΟΣ».

Στο Αμύνταιο πλέον καμία εμπορική κινηματογραφική αίθουσα δε διακονεί την Έβδομη Τέχνη.

Η προβολή ταινιών σε μπομπίνα και φιλμ 35 χιλιοστών, η έξοδος για σινεμά και τα συμπαρομαρτούντα είναι γλυκιά ανάμνηση που μόνο συναισθήματα και εικόνες γεννά.

Η προβολή ταινιών μέσω υπηρεσιών Streaming επελαύνει.

 

Σινεμά στο Αμύνταιο

THE END

 

Αμύνταιο, Απρίλιος 2024

Θανάσης Τραϊανός