Μας κατασκοπεύουν τα κινητά μας τηλέφωνα και οι εφαρμογές;

Γράφει ο Λάζαρος Γεωργούλας

Εισαγωγή

Η κοινή εμπειρία: Πολλοί άνθρωποι έχουν αναφέρει ένα περίεργο φαινόμενο—αφού συζητήσουν για ένα προϊόν ή ένα θέμα, βλέπουν

ξαφνικά διαφημίσεις ή περιεχόμενο που σχετίζεται με το θέμα στις κινητές συσκευές τους. Είτε πρόκειται για ένα ρούχο που ήθελαν να αγοράσουν είτε για μια ποδοσφαιρική ομάδα για την οποία μιλούσαν, είναι σαν να τους «ακούνε» τα τηλέφωνά τους.

Τα τηλέφωνα μας και οι εφαρμογές (apps) που εγκαθιστούμε, μπορούν πραγματικά να μας κρυφακούν; Ή υπάρχει μια πιο λεπτή, κρυφή και εξελιγμένη μορφή συλλογής των δεδομένων μας στο παρασκήνιο;

Ο ρόλος της συλλογής δεδομένων

Παρακολούθηση δεδομένων σε εφαρμογές (apps): Πολλές εφαρμογές για κινητά παρακολουθούν τη συμπεριφορά σας στο διαδίκτυο, όπως το ιστορικό περιήγησης (σε ποια site μπαίνετε), τη δραστηριότητα σας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη χρήση εφαρμογών (π.χ. TikTok app ή Youtube app ή Spotify app κλπ.). Στη συνέχεια, αυτά τα δεδομένα κοινοποιούνται στους διαφημιστές ώστε αυτοί να προσαρμόσουν το περιεχόμενο και τις διαφημίσεις ειδικά για εσάς (targeted ads).

Δικαιώματα και πρόσβαση στο μικρόφωνο: Ορισμένες εφαρμογές έχουν πρόσβαση στο μικρόφωνο ή την κάμερά σας, ειδικά όταν εκχωρείτε άδειες. Ορισμένες εφαρμογές χρησιμοποιούν το μικρόφωνο για νόμιμες λειτουργίες (φωνητικές εντολές, εγγραφή βίντεο), αλλά θα μπορούσαν να κάνουν κατάχρηση αυτής της πρόσβασης;

Προφίλ συμπεριφοράς: Είναι σημαντικό να επισημανθεί πώς οι εταιρείες χρησιμοποιούν αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης για να προβλέψουν τα ενδιαφέροντά σας με βάση το ψηφιακό σας "αποτύπωμα". Ακόμη και χωρίς να "ακούνε", οι αλγόριθμοι μπορούν να κάνουν εκπληκτικά ακριβείς εικασίες σχετικά με τα ενδιαφέροντά σας με βάση τις διαδικτυακές σας δραστηριότητες.

Η διαμάχη για την «κατασκοπεία»...

Σύμπτωση ή επιτήρηση; Οι άνθρωποι συχνά αποδίδουν την εμφάνιση διαφημίσεων που σχετίζονται με τις πρόσφατες συνομιλίες τους σε "κατασκοπεία" των τηλεφώνων τους. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι τέτοια περιστατικά μπορεί να είναι συμπτώσεις, που ενισχύονται από μοτίβα δεδομένων που συλλέγονται από τους χρήστες με την πάροδο του χρόνου.

Περιπτώσεις κατάχρησης μικροφώνου: Αν και είναι σπάνιο, υπήρξαν μερικές περιπτώσεις όπου εντοπίστηκαν εφαρμογές που είχαν πρόσβαση στο μικρόφωνο χωρίς ρητή συγκατάθεση των χρηστών. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις οφείλονταν σε σφάλματα ή κακή σχεδίαση των εφαρμογών και όχι σε σκόπιμη "κατασκοπεία".

Τι λένε οι ειδικοί

Επίσημη στάση των εταιρειών τεχνολογίας: Μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας όπως η Google, το Facebook, η Samsung και η Apple αρνούνται ότι παρακολουθούν τις συνομιλίες των χρηστών ή ότι τα κινητά μπορούν να "ακούν". Ο Μάρκ Ζάκερμπεργκ (ιδρυτής του facebook) κλήθηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ να απαντήσει πρόσφατα σε αυτήν την ερώτηση και απάντησε αρνητικά. Οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι οι στοχευμένες διαφημίσεις (targeted ads) βασίζονται σε εκτεταμένη ανάλυση δεδομένων και όχι σε "υποκλοπή".

Ακαδημαϊκές και νομικές απόψεις: Ορισμένοι υποστηρικτές του απορρήτου της ιδιωτικής ζωής υποστηρίζουν ότι οι χρήστες χορηγούν πολύ εύκολα άδειες/πρόσβαση στο μικρόφωνο ή την κάμερα στις διάφορες εφαρμογές που εγκαθιστούν (ή προΰπάρχουν) στο κινητό τους, αφήνοντας έτσι χώρο για πιθανή κατάχρηση. Ταυτόχρονα, οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι ενώ δεν υπάρχουν συγκεκριμένες αποδείξεις ότι λαμβάνει χώρα ευρεία "κατασκοπεία" μέσω του μικροφώνου στο κινητό, ο τεράστιος όγκος δεδομένων που συλλέγονται συναινετικά και με νόμιμα μέσα προκαλεί ανησυχίες.

Ψυχολογικοί Παράγοντες

Προκατάληψη επιβεβαίωσης: Αυτή είναι μια τάση να θυμόμαστε περιπτώσεις όπου επιβεβαιώνονται οι υποψίες μας (π.χ. όταν βλέπουμε μια διαφήμιση για ένα ρούχο ενώ έχουμε προηγουμένως συζητήσει για αυτό το ρούχο), ενώ αγνοούμε όλες τις περιπτώσεις που οι υποψίες δεν επιβεβαιώνονται. Αυτή η τάση/προκατάληψη μπορεί να δώσει την αίσθηση ότι τα τηλέφωνα μας ακούνε, ακόμα κι αν δεν ακούνε.

Επαναστόχευση διαφημίσεων (retargeting) και διαφημίσεις με βάση τα συμφραζόμενα: Η επαναστόχευση είναι μια κοινή πρακτική όπου οι διαφημίσεις που σας προβάλλονται προέρχονται από μια ανάλυση προηγούμενων αναζητήσεων ή αλληλεπιδράσεων που έχετε κάνει. Μερικές φορές, μπορεί να νιώθετε ότι η διαφήμιση προήλθε από το πουθενά, αλλά μπορεί να είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης διαδικτυακής συμπεριφοράς.

Προστασία του απορρήτου μας

Διαχείριση δικαιωμάτων εφαρμογών: Να ελέγχετε και να περιορίζετε πάντα τις άδειες που εκχωρείτε σε εφαρμογές, ιδιαίτερα σε εκείνες που ζητούν πρόσβαση στο μικρόφωνο ή την κάμερά σας. Εάν μια εφαρμογή δεν χρειάζεται την άδεια για να λειτουργήσει, μην επιτρέπετε πρόσβαση.

Χρήση εργαλείων με επίκεντρο το απόρρητο: Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε προγράμματα περιήγησης (browsers), VPN (Virtual Private Network) για τους πιο μυημένους ή και συγκεκριμένες εφαρμογές που δίνουν έμφαση στο απόρρητο (ψάξτε στο Google Play ή στο Apple Store). Επιπλέον, η τακτική εκκαθάριση των cookies και του ιστορικού περιήγησης μπορεί να μειώσει τις στοχευμένες διαφημίσεις.

Να ελέγχετε τα δεδομένα που μοιράζεστε: Παρέχουμε οικειοθελώς πολλά δεδομένα—μέσω κοινωνικών δικτύων, μηχανών αναζήτησης, ακόμη και εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων (π.χ. Viber, Messenger). Η επίγνωση των δεδομένων που μοιραζόμαστε μπορεί να συμβάλει στη μείωση της αίσθησης ότι μας "παρακολουθούν".

Συμπέρασμα

Εξισορρόπηση της παράνοιας με την πραγματικότητα: Αν και η ιδέα ότι τα τηλέφωνά μας μπορούν να μας "κατασκοπεύουν" ενεργά ακούγοντας τις συνομιλίες μας φαίνεται απίθανη (προς το παρόν), δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα δεδομένα που παράγουμε στο διαδίκτυο χρησιμοποιούνται με τρόπους που δεν συνειδητοποιούμε ούτε μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτά τα δεδομένα - μαζί με τη βοήθεια ισχυρών αλγόριθμων τεχνητής νοημοσύνης (AI) - είναι που κάνουν τις διαφημίσεις να φαίνονται τρομακτικά στοχευμένες και προσωπικές.

Η δύναμη των μεγάλων εταιρειών (Big Data Companies): Η πραγματική ανησυχία μπορεί να μην είναι αν τα τηλέφωνά μας μπορούν να "ακούν", αλλά ότι αυτό δεν χρειάζεται καν! Με τον όγκο των δεδομένων που ήδη παρέχουμε πρόθυμα και συναινετικά καθημερινά, οι μεγάλες (και όχι μόνο) εταιρείες μπορούν εύκολα να προβλέψουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας με απίστευτη ακρίβεια, ακόμα και αν αυτό μας φαίνεται απίστευτο ή μεταφυσικό...

Ελπίζω να ευχαριστήθηκες το παραπάνω άρθρο και να πρόσθεσε κάτι στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις σου. Αν χρειάζεσαι περισσότερη συζήτηση πάνω στο θέμα, αν θέλεις βοήθεια ή συμβουλές για διαδικτυακά θέματα, θέματα ιστοσελίδων, κοινωνικών δικτύων, μάρκετινγκ, κρυπτονομισμάτων κ.α. τότε μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μου μέσω της υπηρεσίας "Διαδικτυακός Σύμβουλος". Θα βάλω όλες μου τις δυνάμεις και τις γνώσεις σχεδόν μιας 20ετίας για να σε βοηθήσω και να δώσω απάντηση στα ερωτήματα σου. Κατά τα άλλα σε προτρέπω να κατεβάσεις τα 3 ελεύθερα ebooks μου που σίγουρα θα βρεις ενδιαφέροντα και... ναι, είναι εντελώς δωρεάν.

Με εκτίμηση,

Λάζ. Γεωργούλας, Μηχανικός Η/Υ, Σύμβουλος Διαδικτύου