H Συλλογική Ευθύνη

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Για κάθε κοινωνικό φαινόμενο, είτε ωφέλιμο, είτε επιβλαβές, πρέπει να αναζητούνται και να αποδίδονται ευθύνες στα μέλη της κοινωνίας με σκοπό τη βελτίωση των όρων διαβίωσης.

Αδρά διακρίνονται δύο κατηγορίες ομάδων που αλληλεπιδρούν δυναμικά και διαρκώς σε κάθε τομέα και οδηγούν στο αποτέλεσμα που παρατηρούμε: η εξουσία που περιλαμβάνει τη διοικητική, οικονομική και επιστημονική αρχή και η βάση στην οποία ανήκει η ευρεία μάζα του κόσμου.

Η κοινή γνώμη συνήθως αποδίδει τις ευθύνες για τα κακώς κείμενα στην κορυφή γεγονός που δεν είναι πάντα αληθές. Για παράδειγμα να γίνεται προσπάθεια να αναγνωρίστεί σχεδόν όλη η ευθύνη για την πρόκληση του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και των εκατομμυρίων θυμάτων σε ένα και μοναδικό πρόσωπο, τον Αδόλφο Χίτλερ, με τη δικαιολογία ότι ήταν δικτάτορας, ενώ το Γερμανικό έθνος παρουσιάζεται ως αθώο με το επιχείρημα ότι από τη φύση του είναι ταγμένο να καθοδηγείται από έναν αρχηγό. Ωστόσο, το μεταπολεμικό Γερμανικό οικονομικό και κοινωνικό θαύμα αποδίδεται στο σύνολο του λαού δηλαδή όπως βολεύει κάθε φορά για να επιτευχθεί η απενοχοποίηση και η κάθαρση της συνείδησης. Η συγκεκριμένη στάση είναι μυωπική και τουλάχιστον εγωιστική αν όχι προσβλητική για τα θύματα και τη κοινή νοημοσύνη. Παρόμοια αντίληψη κυριαρχεί μέχρι σήμερα: για κάθε κοινωνικό πρόβλημα αντανακλαστικά στρεφόμαστε εναντίον της εξουσίας ενώ τα λίγα ωφέλιμα που συμβαίνουν αποδίδονται στο λαό.

Στην πραγματικότητα τόσο η κορυφή όσο και η βάση φέρουν συνδυαστική ευθύνη αφού διαρκώς συλλειτουργούν και αλληλεπιδρούν, η καθεμία βέβαια με διαφορετικό χαρακτήρα: η πρώτη φέρει ατομική και επώνυμη και η δεύτερη συλλογική και ανώνυμη. Σε οποιοδήποτε πολίτευμα η εξουσία πηγάζει άμεσα ή έμμεσα από το λαό καθώς αν ο τελευταίος δεν συναινεί με τις πράξεις της πρώτης, προχωρεί σε επανάσταση και ανατροπή, ειδάλλως θεωρείται σιωπηρά συνένοχος. Έπειτα η εξουσία δεν πρόκειται να πράξει τίποτα περισσότερο από αυτό που απαιτεί η ανοχή και η παιδεία του λαού και όταν η τελευταία είναι ανεπαρκής, τότε το σύστημα διαφθείρεται και παρακμάζει. Σε κάθε εποχή και περίσταση λαός και εξουσία είναι ένα σώμα και η συνειδητοποίηση αυτού συνιστά το πρώτο βήμα προς την αληθινή πολιτική παιδεία. Η προσπάθεια να παρουσιαστούν διαχωρισμένα είναι μία από τις μεθόδους αποπροσανατολισμού που δεσμεύει αμφότερους. Όπως πάντα, έτσι και σήμερα είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι όχι τόσο για αυτά που πράττουμε γιατί μπορούμε, αλλά για εκείνα που υποσυνείδητα ανεχόμαστε γιατί δεν μπορούμε να αντιληφθούμε.-