Η Εξέλιξη της Ζωής

Γράφει ο Βαγγέλης Τσούκας

Πάνω στη Γη κατοικούν χιλιάδες διαφορετικά είδη οργανισμών που διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους, φαινόμενο που ονομάζεται βιοποικιλότητα και οφείλεται στο διαφορετικό γενετικό υλικό κάθε είδους.

Το τελευταίο καθορίζει την εμφάνιση του ατόμου και είναι αυτό που επιβιώνει στην επόμενη γενεά, αφού τα επίκτητα χαρακτηριστικά χάνονται με το θάνατο. Η αυθόρμητη αλλαγή του γενετικού υλικού των οργανισμών στο χρόνο ονομάζεται Εξέλιξη και η προσπάθεια εξήγησής της συνιστά τη Θεωρία της Εξέλιξης.

Η συστηματική μελέτη της Εξέλιξης ξεκίνησε τον 17ο αιώνα και, αρχικά, οδήγησε σε λανθασμένα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, η αυθόρμητη γένεση υποστήριξε ότι μικροί οργανισμοί, όπως τα μυγάκια, μπορούν να προέλθουν από την σκόνη, επειδή παρατηρήθηκε ότι, αν ένα κομμάτι τροφής αφεθεί αρκετές μέρες στην ατμόσφαιρα, σαπίζει και περιβάλλεται από αυτούς. Η ιδέα αυτή απορρίφθηκε οριστικά με τα πειράματα του Louis Pasteur. Η σύγχρονη θεωρία της εξέλιξης διατυπώθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από τον Charles Darwin στο έργο του "Περί καταγωγής των Ειδών" και περιέλαβε δύο απλά διακριτά βήματα: την τυχαία παραγωγή γενετικών χαρακτηριστικών και την επιλογή αυτών με βάση τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Έκτοτε πολλοί επιστήμονες συνεισέφεραν περαιτέρω λεπτομέρειες και ενίσχυσαν την αρχική υπόθεση. Με βάση την τρέχουσα θεωρία, οι τυχαίες μεταλλάξεις των γονιδίων και η ανάμιξη του γενετικού υλικού των γονέων οδηγούν σε νέα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται στον απόγονο, για παράδειγμα αλλαγή χρώματος δέρματος, καλύτερη όραση, μεγαλύτερη ταχύτητα κλπ. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο άμεσο περιβάλλον το νέο χαρακτηριστικό προσδίδει πλεονέκτημα ή μειονέκτημα στην επιβίωση του ατόμου. Αν ισχύει το πρώτο, τότε υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες το άτομο να αναπαραχθεί και το συγκεκριμένο γονίδιο-χαρακτηριστικό να επιβιώσει στους απογόνους, ενώ σε αντίθετη περίπτωση θα χαθεί με το θάνατο του οργανισμού. Η απόφαση για τη διευκόλυνση ή επιδείνωση της επιβίωσης λαμβάνεται από τη Φύση και για αυτό ονομάστηκε Φυσική Επιλογή. Ένα παράδειγμα είναι το χρώμα του δέρματος του καρχαρία: στο πάνω μέρος είναι μπλε και στο κάτω άσπρο, ώστε να μη γίνεται ορατός και να αποφεύγει επιθέσεις εχθρών, γιατί καλύπτεται από τη θάλασσα και το ηλιακό φως αντίστοιχα. Επίσης, στον άνθρωπο η δρεπανοκυτταρική αναιμία οδηγεί σε βαρεία πολυσυστηματική πάθηση, αλλά ταυτόχρονα προφυλάσσει από το μικρόβιο της ελονοσίας. Το τελευταίο αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για πληθυσμούς της Αφρικής, όπου η δρεπανοκυτταρική αναιμία επιβιώνει σε μεγάλο ποσοστό, αφού όσοι δεν πάσχουν έχουν αυξημένες πιθανότητες να πεθάνουν από ελονοσία.

Η θεωρία της Εξέλιξης παραμένει μέχρι σήμερα θεωρία, δηλαδή δεν μπορεί να αποδειχθεί με βεβαιότητα, όμως εξηγεί αποτελεσματικά πολλά φαινόμενα που παρατηρούμε στη φύση και μέχρι στιγμής δεν έχει διαψευστεί. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμα ερωτήματα που είναι δύσκολο να απαντηθούν, όπως τα απότομα άλματα στα χαρακτηριστικά των ειδών, πχ. η εμφάνιση και εξαφάνιση των δεινοσαύρων, καθώς και το πως προέκυψε ο ανθρώπινος εγκέφαλος που διαφέρει ταξικά από των άλλων ειδών. Ένα είναι σίγουρο: η Φύση διαθέτει και επενδύει άφθονο χρόνο, πολύ μεγαλύτερο από όσο μπορούμε να συλλάβουμε με τη σκέψη και να προσομοιώσουμε με πειράματα.

Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθεί η γένεση της Ζωής: τόσο η αρχή όλων των ειδών, όσο και η γέννηση ενός ατόμου, που αμφότερα ακολουθούν αντίστοιχη πορεία.-