Θέσεις της ΠΕΔ Δυτικής Μακεδονίας επί του Εδαφικού Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) Δυτικής Μακεδονίας

Επιστολή προς τον  Πρόεδρο της Συντονιστικής Επιτροπής ΣΔΑΜ κ. Μουσουρούλη, Θέσεις της ΠΕΔ Δυτικής Μακεδονίας επί του Εδαφικού Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ) Δυτικής Μακεδονίας, απέστειλε ο πρόεδρος της ΠΕΔ Δυτικής Μακεδονίας, Διαβάστε την. 

                             

Αξιότιμε κ. Μουσουρούλη,

Η ΠΕΔ Δυτικής Μακεδονίας, ανταποκρινόμενη στο θεσμικό της ρόλο και παρά το γεγονός ότι δεν έγινε αποδεκτό το αίτημά μας για μικρή παράταση της προθεσμίας διαβούλευσης, καταθέτει τις παρακάτω θέσεις επί του υπό κατάρτιση Εδαφικού Σχεδίου Δίκαιης Μετάβασης (ΕΣΔΙΜ).

 

1.       Κατανοώντας πλήρως τα μεγάλα διακυβεύματα της κλιματικής αλλαγής στο παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας του λιγνίτη, διαπιστώνουμε ταυτόχρονα ότι η Δυτική Μακεδονία αποτελεί μάλλον μοναδικό παράδειγμα παγκοσμίως μιας τόσο βίαιης μετάβασης μέσα σ΄ ένα τόσο ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα έως το 2028. Η αγωνία μας λοιπόν δεν ξεκινά από καμία εμμονή σε ξεπερασμένα αναπτυξιακά μοντέλα κάποιων ‘’λιγνιτολάγνων’’ αλλά από μια βαθιά ανησυχία ότι η κοινωνία και η οικονομία σ΄ αυτήν την ακριτική περιοχή της χώρας, κινδυνεύουν να βρεθούν ξαφνικά με την ‘’πλάτη στον τοίχο’’. Και όλα αυτά, όταν η εμπροσθοβαρής απόφαση της κυβέρνησης για ταχεία απολιγνιτοποίηση, δεν φαίνεται να  επιβραβεύεται με όρους χρηματοδότησης έναντι άλλων χωρών, όπως η Γερμανία και η Πολωνία για παράδειγμα, οι οποίες αποφάσισαν να απαλλαγούν από τον λιγνίτη το 2035 και 2050 αντίστοιχα. Μέσα σ΄ αυτό το περίγραμμα, ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι υπολογισμοί, δείχνουν ότι ο ‘’λογαριασμός’’, πολύ απλά δεν ‘’βγαίνει’’. Άρα το κρίσιμο ζήτημα δεν είναι η μετάβαση ως στρατηγικός στόχος αλλά ο ασφυκτικός χρονικός ορίζοντας υλοποίησής της.

 

2.       Θεωρούμε ότι το προτεινόμενο Εδαφικό Σχέδιο δεν αποτελεί την επαρκή απάντηση ούτε στην πρόκληση για ‘’δίκαιη’’ ούτε στην πρόκληση για ‘’ομαλή’’ μετάβαση. Πιστεύουμε ότι η περιοχή, λόγω των διαρθρωτικών χαρακτηριστικών μονοκαλλιέργειας της παραγωγικής βάσης, των δυσμενών δημογραφικών τάσεων και της ήδη δυσθεώρητης ανεργίας, δεν είναι σε θέση να απορροφήσει τους ‘’κραδασμούς’’ της βίαιης απολιγνιτοποίησης, όταν μάλιστα δεν έχει ακόμη διατυπωθεί πειστικά μια εναλλακτική αναπτυξιακή πρόταση που να είναι ισοδύναμη των απωλειών στο προτεινόμενο Εδαφικό Σχέδιο.

 

3.       Η συνολική φιλοσοφία του συστήματος διακυβέρνησης του ΕΣΔΙΜ, διαπνέεται από έναν έντονο συγκεντρωτισμό με μια λογική ‘’από πάνω προς τα κάτω’,’ καθώς όλα τα κρίσιμα όργανα λήψης αποφάσεων τοποθετούνται στο κεντρικό επίπεδο, ενώ ο ρόλος που επιφυλάσσεται στην τοπική αυτοδιοίκηση Α’ Βαθμού και στους φορείς της τοπικής κοινωνίας ευρύτερα, είναι απλά ο ρόλος της τυπικής συμμετοχής σε μια διαβούλευση με τη συμπλήρωση ερωτηματολογίων. Εκτιμούμε ότι η κεντρική αυτή επιλογή άρνησης για αποκέντρωση της ευθύνης, θα καταστήσει εξαιρετικά δύσκολο για την τοπική κοινωνία και τους φορείς που την εκφράζουν, να προσλάβουν την ‘’ιδιοκτησία’’ (ownership) της στρατηγικής για μια δίκαιη μετάβαση όταν όλα θα σχεδιάζονται ‘’για αυτούς χωρίς αυτούς’’.

 

4.       Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 του Κανονισμού για τη θέσπιση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης «Τα κράτη μέλη καταρτίζουν, μαζί με τις αρμόδιες αρχές των οικείων εδαφών, ένα ή περισσότερα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης…». Από αυτήν την πολύ σαφή αναφορά, προκύπτει αβίαστα ότι ο Α’ Βαθμός Αυτοδιοίκησης και ειδικότερα οι ενεργειακοί Δήμοι, οι οποίοι βρίσκονται στο κέντρο του κυκλώνα της βίαιης μετάβασης, αποτελούν και αυτοί, (μαζί με την Περιφέρεια φυσικά) αρμόδιες αρχές των οικείων εδαφών. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι πως ‘’μεταφράζεται’’ στην πράξη η φράση ‘’καταρτίζουν μαζί…’’ όσον αφορά στη συμμετοχή του Α’ Βαθμού Αυτοδιοίκησης, όταν αυτή αποκλείεται από την Συντονιστική Επιτροπή ΣΔΑΜ; Με την συμμετοχή της απλά σε μια διαδικασία διαβούλευσης;

 

5.       Στο κομβικό ζήτημα των αποκαταστάσεων των εδαφών, το Εδαφικό Σχέδιο αφήνει αναπάντητα μεγάλα ερωτήματα. Γνωρίζουμε για την πρόθεση μεταβίβασης σ΄ ένα όχημα ειδικού σκοπού (SPV), σημαντικών εκτάσεων (των πιο δύσκολων προς αποκατάσταση προφανώς) από τη ΔΕΗ προς το Δημόσιο, έναντι της απαλλαγής της ΔΕΗ της υποχρέωσης ο ‘’ρυπαίνων πληρώνει’’. Γνωρίζουμε επίσης για τον σχεδιασμό του Υπουργείου να εκπονήσει η ΔΕΗ το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο και να χρηματοδοτήσει από το Ταμείο Ανάκαμψης έργα αποκατάστασης ύψους 300 εκ. ευρώ. Αυτό που δεν γνωρίζουμε ωστόσο, είναι εάν η αξία των εδαφών που θα αποδοθεί στο SPV είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από το κόστος της αποκατάστασης. Δεν γνωρίζουμε επίσης, μέσα σ΄ αυτόν το σχεδιασμό του κράτους και της ΔΕΗ, που βρίσκεται η τοπική κοινωνία και οι ανάγκες της. Εάν για παράδειγμα η ΔΕΗ αποφασίσει να αναπτύξει φωτοβολταϊκά (το πιο πιθανό σενάριο) σε όλες τις υπολειπόμενες εκτάσεις της (με ελάχιστη συμβολή σε νέες θέσεις εργασίας), αυτό κατά πόσο είναι δίκαιο για μια περιοχή που τόσα πρόσφερε στην εθνική οικονομία;

 

6.       Το προτεινόμενο εδαφικό σχέδιο δεν φαίνεται να απαντά στα ερωτήματα ‘’πού πάμε;’’, ‘’τί κρατάμε;’’, ΄΄τί αφήνουμε;΄’’ ‘’με ποιό χρονοδιάγραμμα και ποιούς πόρους;’’ με τρόπο που να διατυπώνεται ένα καθαρό όραμα, μια συγκροτημένη στρατηγική και ένα νέο παραγωγικό μοντέλο με διακριτά συστατικά. Απουσιάζει επίσης το στοιχείο της ποσοτικοποιημένης δέσμευσης στο επίπεδο των επενδύσεων, η οποία θα διασφαλίζει ότι το μέρος της εξίσωσης των απωλειών σε εισόδημα, θέσεις εργασίας και εγκατεστημένη ισχύ στη Δυτική Μακεδονίας εξισορροπεί αντίστοιχα με το προτεινόμενο μίγμα πολιτικών.

 

7.       Εάν η έννοια της ‘’μετάβασης’’ υποδηλώνει έναν ριζικό μετασχηματισμό μιας οικονομίας από ένα μοντέλο σε ένα άλλο, ενώ η έννοια της ‘’δίκαιης’’ υποδηλώνει μια ομαλή μετάβαση που λαμβάνει υπόψη τις κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, τότε όλοι θα πρέπει να συμφωνήσουμε ότι ενώ η στρατηγική για μια δίκαιη μετάβαση συνάδει απόλυτα με τις προτεραιότητες της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, δεν αποτελεί ίδιου βαθμού προτεραιότητα για τις νησιωτικές περιοχές που εντάσσονται ως επιλέξιμες στο ΤΔΜ. Προτείνουμε η διαφοροποίηση αυτή να διατυπώνεται με διακριτό τρόπο στο Εδαφικό Σχέδιο και να αντανακλάται αντίστοιχα στα κριτήρια κατανομής μεταξύ λιγνιτικών και μη λιγνιτικών περιοχών.

 

Σε συνέχεια του παραπάνω πλαισίου πολιτικών θέσεων, αποστέλλουμε επιπλέον συμπληρωμένη την φόρμα τους ερωτηματολογίου που μας αποστείλατε, συνοδευόμενο από σχετικό Παράρτημα. Δεσμευόμαστε επίσης ότι στην πορεία εξειδίκευσης των επιμέρους πτυχών του Εδαφικού Σχεδίου, θα σας αποστείλουμε πιο αναλυτική επεξεργασία των προτάσεών μας.   

 

Προσβλέποντας ότι θέσεις μας ληφθούν υπόψη στον σχεδιασμό και θα συμβάλουν θετικά στο στόχο για μια πραγματικά δίκαιη μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας προς ένα βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο, σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων.

 

 

Ο Πρόεδρος της ΠΕΔ Δυτ. Μακεδονίας

 

Γεώργιος Δασταμάνης